Ο πληθωρισμός στην Ελλάδα είναι πλήρως εισαγόμενος και για αυτό θα αντιμετωπιστεί όχι εσωτερικά, αλλά από τις μεγάλες κεντρικές τράπεζες και εταιρίες του κόσμου. Είναι αποτέλεσμα της ανισορροπίας ανάμεσα στην παγκόσμια προσφορά και ζήτηση που προέκυψε από την πανδημία και τα παγκόσμια «λοκντάουν».
Πότε όμως θα τελειώσει; Πιθανότατα οι ραγδαίες αυξήσεις τιμών να τελειώσουν μέσα στους επόμενους 2-3 μήνες. Όμως οι τιμές είναι αρκετά πιθανό να μείνουν αυξημένες για αρκετό χρονικό διάστημα.
Η φύση του πληθωρισμού είναι αρκετά αβέβαιη. Κανείς δεν είναι «ειδικός» στον πληθωρισμό, και ιδιαίτερα στον είδος του πληθωρισμού που βιώνουμε σήμερα. Για μια γενιά που έχει βιώσει μόνο τα αποπληθωριστικά πλεονεκτήματα της παγκοσμιοποίησης και του σταθερού νομίσματος, ο πληθωρισμός είναι ένα αίνιγμα.
Εκτός Ελλάδας, που λόγω των κρίσεων και της μετάβασης στο Ευρώ είδε τις τιμές να ανεβαίνουν ραγδαία πριν από είκοσι χρόνια, οι περισσότεροι Ευρωπαίοι και Αμερικανοί δεν έχουν βιώσει ιστορικά πληθωρισμό από το 2000.
Η «ιστορία» είναι η λέξη-κλειδί. Τέτοια απότομη άνοδος του πληθωρισμού, πάνω από 4% σε σχέση με τα επίπεδα του προηγούμενου έτους για αρκετούς μήνες, έχει να παρατηρηθεί παγκοσμίως πενήντα χρόνια, από το μακρινό 1973.
Ο Μίλτον Φρίντμαν, ο σημαντικότερος οικονομολόγος της σύγχρονης εποχής και κατά πολλούς πατέρας του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού, είχε πει πως ο πληθωρισμός είναι «πάντα και παντού ένα μονεταριστικό φαινόμενο». Δηλαδή απλώς έχουμε τυπώσει παραπάνω χρήμα από ότι χρειαζόταν, και έτσι ανεβαίνει η ζήτηση και οι τιμές των αγαθών.
Ο Ελληνικός πληθωρισμός της δεκαετίας του 2000 ήταν ακριβώς μια τέτοια περίπτωση. Οι τράπεζες με ανεξέλεγκτο δανεισμό αύξαναν το χρήμα στην αγορά και οι τιμές πήραν την ανιούσα. Σύμφωνα με τον Φρίντμαν, λοιπόν, το μόνο που χρειάζεται είναι να αυξηθεί το κόστος του χρήματος για να πέσει ο πληθωρισμός. Αυτό γίνεται ευθέως με την άνοδο των επιτοκίων.
Αν και σε αρκετές περιπτώσεις ισχύει ο αφορισμός του Φρίντμαν, με πολύ σεβασμό στον Νομπελίστα οικονομολόγο, το «Πάντα και Παντού» ήταν απλώς λάθος.
Ας δούμε τον αμερικανικό πληθωρισμό που αυτή τη στιγμή καθορίζει τις παγκόσμιες εξελίξεις.
Τον εικοστό αιώνα εκτινάχθηκε το 1916, τη χρονιά που μπήκε η Αμερική στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το επόμενο μεγάλο επεισόδιο ήταν το 2022, μετά από σχεδόν δυο χρόνια κατάρρευσης των τιμών λόγω οικονομικής κρίσης.
Το ίδιο ακριβώς ήταν και ο πληθωρισμός του 1933-34.
Το 1942 ήταν πάλι η χρονιά που η Αμερική μπήκε σε ένα παγκόσμιο πόλεμο.
Το 1946 ήταν η χρονιά που η ζήτηση εκτινάχθηκε καθώς ξεκίνησε η αναδόμηση της Ευρώπης.
Το 1950 ήταν ο πόλεμος της Κορέας.
Και το 1973 ήταν ο πόλεμος του Γιομ Κιπούρ στο Ισραήλ και το Αραβικό εμπάργκο στο πετρέλαιο.
Είναι η πρώτη φορά μετά από πενήντα χρόνια, και η πρώτη φορά σε σχεδόν ενάμιση αιώνα που κάποιος πόλεμος, άμεσα ή έμμεσα, δεν εμπλέκεται με την άνοδο του πληθωρισμού. Βέβαια, όσον αφορά την παγκόσμια παραγωγή, η πανδημία είχε ακριβώς την ίδια επίπτωση με του πολέμους.
Τα συμπεράσματα λοιπόν είναι τα εξής:
-
Κανείς δεν είναι ειδικός στον πληθωρισμό. Ιδιαιτέρως όταν μιλάμε για ένα γεγονός που δεν έχει συμβεί για πενήντα χρόνια. Ούτε ο υπογράφων. Αυτό σημαίνει πως οι αρχές θα κάνουν λάθη μέχρι να τον αντιμετωπίσουν.
-
Ο πληθωρισμός είναι πάντα και παντού… διαφορετικός. Κάθε σημαντικό επεισόδιο πληθωρισμού σχετίζεται με κάποιο τεράστιο ιστορικό γεγονός που δημιουργεί παγκόσμιες ανισορροπίες.
-
Τα προβλήματα στην προσφορά δημιουργούν πολύ περισσότερο πληθωρισμό από την καταναλωτική ζήτηση.
Συνεπώς, βάση ιστορίας, η ραγδαία αύξηση του πληθωρισμού ίσως τελειώσει μέσα στους επόμενους 3-4 μήνες.
Αυτή τη φορά, το επιχείρημα εναντίον του πληθωρισμού είναι δυνατότερο από άλλες φορές.
-
Άνω του μισού παγκόσμιου πληθυσμού έχει κάποια εμβολιαστική κάλυψη, ο Covid εξασθενεί και οι κυβερνήσεις δεσμεύονται να κρατήσουν τις οικονομίες τους ανοιχτές.
-
Τα καθολικά λοκντάουν αποτελούν, πιθανότατα, παρελθόν.
-
Η καταναλωτική ζήτηση δεν θα αποτελέσει πρόβλημα. Ακόμα και αν είναι κάπως αυξημένη σε σχέση με προ-πανδημίας -και δεν έχουμε λόγο να πιστεύουμε πως θα είναι- ιστορικά δεν προκαλεί σημαντικό πληθωρισμό.
-
Στην Ελλάδα συγκεκριμένα, με υψηλή ανεργία, οι εργαζόμενοι δεν έχουν σημαντικό περιθώριο να αναδιαπραγματευτούν τους μισθούς τους προς τα πάνω, παρά τις σημαντικές αυξήσεις τιμών στην ενέργεια και άλλα βασικά αγαθά.
Οι τιμές, σύντομα ίσως, σταματήσουν να ανεβαίνουν ραγδαία. Το ερώτημα που απομένει να απαντηθεί, είναι αν και πότε οι θα αποκλιμακωθούν.
Οι τιμές της ενέργειας ίσως αποκλιμακωθούν σύντομα, εφόσον η Ουκρανική κρίση τελειώσει. Όμως η από-παγκοσμιοποίηση έχει σημαντικές πληθωριστικές προεκτάσεις.
Για να πέσουν γενικά οι τιμές, θα έπρεπε τα έθνη να διαπραγματευτούν, να σταματήσουν τους εμπορικούς πολέμους και να αφήσουν τις εταιρίες να αναδιαρθρώσουν απρόσκοπτα τις εφοδιαστικές αλυσίδες. Κάτι τέτοιο δεν φαίνεται στον άμεσο ορίζοντα.
Η παγκοσμιοποίηση έχει μπει στο στόχαστρο πολλών κυβερνήσεων, που βλέπουν πως προκαλεί τοπικές δυσλειτουργίες που δυσκολεύονται να διαχειριστούν. Αυτό σημαίνει πως ακόμα και αν οι τιμές σταθεροποιηθούν το επόμενο τρίμηνο, πλην της ενέργειας, μια γενικότερη αποκλιμάκωση των τιμών σε προ-πανδημίας επίπεδαθα είναι αργή διαδικασία.
