Του Γιώργου Ατσαλάκη – Καθηγητή Πολυτεχνείου Κρήτης. Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης.
Τίποτα δεν μπορεί να σταματήσει τις κυβερνήσεις να δανείζονται, και να τυπώνουν χρήμα, παρά μόνο ο πληθωρισμός, όταν φθάσει στο σημείο να ξεσηκώσει τους πολίτες!
Οι δύο μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη, οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. έχουν τεράστιες απώλειες από το εμπορικό έλλειμα με πάρα πολλές χώρες και κυρίως τις Ασιατικές χώρες. Μόνο με την Κίνα είχαν εμπορικό έλλειμα €3,35 τρις, και €1,8 τρις αντίστοιχα, στην περασμένη δεκαετία. Το έλλειμα το 2021 ήταν το υψηλότερο από ποτέ: 563 δις (314 & 249 δις αντίστοιχα). Για να μην μειωθεί το βιοτικό επίπεδο των λαών τους το ποσό που χάνεται μέσω των εμπορικών ελλειμμάτων αναπληρώνεται με την αύξηση του δημοσίου χρέους των κρατών, με την «ποσοτική χαλάρωση» ή την «εκτύπωση χρήματος».
Τον εύκολο και φθηνό δανεισμό χρήματος και την «εκτύπωση χρήματος» με τα οποία καλύπτονται τα εμπορικά ελλείμματα θα τα σταματήσει ο πληθωρισμός. Ο πληθωρισμός αναγκάζει τις κεντρικές τράπεζες να αυξήσουν τα επιτόκια για να μειωθεί η κυκλοφορία τους χρήματος, για να μειωθεί η ζήτηση, για να μειωθούν οι τιμές, για να μειωθεί ο πληθωρισμός κατά το μέρος που οφείλεται στην υπερπροσφορά χρήματος.
Άρα δεν θα υπάρχει πλέον αρκετό διαθέσιμο χρήμα για να αναπληρώνονται οι απώλειες από τα εμπορικά ελλείμματα. Δηλαδή ένα μέρος των ελλειμμάτων δεν θα μπορεί να αναπληρωθεί, άρα θα μειωθεί το βιοτικό επίπεδο λαών. Και παράλληλα δεν θα επιτευχθεί η αναμενόμενη μείωση του πληθωρισμού επειδή ένα μέρος του, οφείλεται στην συνύπαρξη του πληθωρισμού κόστους παραγωγής που χρειάζεται άλλη «συνταγή». Η μείωση του βιοτικού επιπέδου σε συνδυασμό με την μείωση της αγοραστικής δύναμης των πολιτών, θα τους οδηγήσει σε διαμαρτυρίες.
Άρα το συμπέρασμα είναι ότι πρέπει να μειωθούν τα εμπορικά ελλείμματα αλλιώς θα συνεχίζει να μειώνεται το βιοτικό επίπεδο των λαών.
Τα εμπορικά ελλείμματα δημιουργούνται από μια σειρά παγκόσμιων υποδομών που διευκολύνουν το εμπόριο κυρίως από την Ασία, οι οποίες φέρνουν γρηγορότερα τα εμπορεύματα από τις Ασιατικές χώρες στην Δύση (κυρίως ΗΠΑ & Ε.Ε). Έτσι γίνεται ευκολότερη και γρηγορότερα η μεταφορά των εμπορευμάτων αλλά ουσιαστικά μεταφέρεται γρηγορότερα και ευκολότερα ο χρηματικός πλούτος της Δύσης προς την Ασία καθώς διευρύνονται συνεχώς τα εμπορικά ελλείμματα των χωρών της Δύσης. Οι κυριότερες από αυτές τις υποδομές είναι:
1) Η Πρωτοβουλία του Δρόμου του Μεταξιού (Belt and Road Initiative-BRI). Υπάρχουν πολλοί Δρόμοι του Μεταξιού: Οι θαλάσσιοι Δρόμοι του Μεταξιού, ο ψηφιακός Δρόμος του Μεταξιού, ο Διάδρομος Πληροφοριών Διαστήματος, ο Δρόμος του Μεταξιού της Υγείας και οι χερσαίοι Δρόμοι του Μεταξιού. Το δίκτυο BRI επιτρέπει στην Κίνα να φέρνει προϊόντα στην αγορά ταχύτερα και φθηνότερα από τους ανταγωνιστές της.
Παράλληλα τείνει προς ένα πολιτικό, οικονομικό, τεχνολογικό και στρατηγικό οικοσύστημα που κυριαρχείται από την Κίνα στον Ινδό-Ειρηνικό Ωκεανό, στην Αφρική, Νότια Αμερική κλπ. Επίσης, έχει γεωστρατηγικά πλεονεκτήματα από λιμάνια της BRI και άλλα έργα.
2) Ο Διεθνής Διάδρομος Μεταφορών Βορρά-Νότου (International North-South Transport Corridor -INSTC) που καθοδηγείται από τη Ρωσία, το Ιράν και την Ινδία, συμμετέχουν, Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Λευκορωσία,, Καζακστάν, Κιργιστάν, Ομάν, Συρία, Τατζικιστάν, Τουρκία και Ουκρανία, μειώνει το κόστος και το χρόνο μεταφοράς των εμπορευμάτων από την Ινδία στη Ρωσία από 40 σε 25 ημέρες και μεταφέρει 20-30 εκατομμύρια τόνους εμπορευμάτων ετησίως.
3) Η πρωτοβουλία Trans-Caspian East-West-Middle Corridor, ή «The Middle Corridor», που ξεκινά από την Τουρκία και διέρχεται από την περιοχή του Καυκάσου μέσω Γεωργίας, Αζερμπαϊτζάν, διασχίζει την Κασπία Θάλασσα, διασχίζει την Κεντρική Ασία και φτάνει στην Κίνα, είναι ένα μια εκ των προσπαθειών για την αναβίωση του αρχαίου Δρόμου του Μεταξιού. Περνά σιδηροδρομικώς και οδικώς μέσω της Γεωργίας, του Αζερμπαϊτζάν και της Κασπίας Θάλασσας, (διασχίζοντας τον διαμετακομιστικό διάδρομο της Κασπίας) και φτάνει στην Κίνα ακολουθώντας τη διαδρομή Τουρκμενιστάν-Ουζμπεκιστάν-Κιργιστάν ή Καζακστάν.
Σε αυτή τη διαδρομή, τα λιμάνια Baku/Alat (στο Αζερμπαϊτζάν), Aktau/Kuryk (στο Καζακστάν) και Turkmenbashi (στο Τουρκμενιστάν) είναι τα κύρια σημεία μεταφορών στον διαμετακομιστικό διάδρομο της Κασπίας.
Επιπλέον, ο Μεσαίος Διάδρομος προσελκύει τις περιφερειακές χώρες, ιδιαίτερα τις μεσόγειες χώρες. Στο πλαίσιο του BRI, το τρένο Trans-Caspian China Railway Express Chang’an, το πρώτο εμπορευματικό τρένο, ολοκλήρωσε το ταξίδι του από το Xi’an της Κίνας στην Πράγα της Τσεχίας σε 18 ημέρες, με τη χρήση του Middle Corridor και της υποδομής μεταφορών της Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένων των σιδηροδρόμων BTK και του Marmaray.
4) Ο Οικονομικός Διάδρομος Κίνας-Κεντρικής Ασίας-Δυτικής Ασίας (China-Central Asia-West Asia (CAWA) Economic Corridor). Τα τελευταία πέντε περίπου χρόνια, η συνεργασία έχει προχωρήσει στην ενέργεια, τη συνδεσιμότητα υποδομών, την οικονομία και το εμπόριο και τη βιομηχανική παραγωγή στο πλαίσιο αυτού του διαδρόμου.
Η Κίνα έχει υπογράψει διμερείς συμφωνίες για τις διεθνείς οδικές μεταφορές με το Καζακστάν, το Ουζμπεκιστάν, την Τουρκία και άλλες χώρες, καθώς και Κίνα-Πακιστάν-Καζακστάν-Κιργιστάν, Κίνα-Καζακστάν-Ρωσία, Κίνα-Κιργιστάν-Ουζμπεκιστάν και ορισμένες άλλες πολυμερείς συμφωνίες για διεθνείς οδικές μεταφορές, βελτιώνοντας συνεχώς την κατασκευή υποδομών στην Κεντρική και Δυτική Ασία.
Το Φόρουμ Επενδυτικής Συνεργασίας Κίνας-Σαουδικής Αραβίας έχει προωθήσει τη βιομηχανική συμπληρωματικότητα μεταξύ της Πρωτοβουλίας Belt and Road και του Saudi Vision 2030 και έχει συνάψει συμφωνίες συνεργασίας αξίας άνω των 28 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ. Η Κίνα και το Ιράν έχουν αξιοποιήσει τις δυνάμεις τους σε διάφορους τομείς και ενισχύουν τις συνδυασμένες δυνάμεις τους στις υποδομές και στην ενέργεια.
5) Οικονομικός Διάδρομος Κίνας-Πακιστάν (China-Pakistan Economic Corridor). Στο πλαίσιο αυτού του διαδρόμου έχει εφαρμοστεί ένα σχέδιο συνεργασίας που επικεντρώνεται στην ενέργεια, τις υποδομές μεταφορών, τη συνεργασία βιομηχανικών πάρκων και το λιμάνι Gwadar. Βασικά έργα, όπως ο δρόμος προς το λιμάνι Gwadar, ο αυτοκινητόδρομος Peshawar-Karachi (τμήμα Sukkur-Multan), ο αυτοκινητόδρομος Karakoram Phase II (τμήμα Havelian-Thakot), το μετρό Lahore Orange Line και οι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα 1.320 MW στο Port Qasim έχουν δρομολογηθεί.
Ορισμένα έργα έχουν ήδη αποφέρει οφέλη. Ο Οικονομικός Διάδρομος Κίνας-Πακιστάν είναι ανοιχτός σε τρίτα μέρη για συνεργασία και περισσότερες χώρες έχουν προσχωρήσει ή έχουν εκφράσει την προθυμία τους να συμμετάσχουν. Ενδέχεται να συνδεθεί με την Καμπούλ του Αφγανιστάν.
6) Οικονομικός Διάδρομος Μπαγκλαντές-Κίνας-Ινδίας-Μυανμάρ (Bangladesh-China-India-Myanmar Economic Corridor). Τα τελευταία πέντε χρόνια περίπου, οι τέσσερις χώρες συνεργάστηκαν για την κατασκευή αυτού του διαδρόμου έχοντας προγραμματίσει μια σειρά από μεγάλα έργα σε θεσμική ανάπτυξη, συνδεσιμότητα υποδομών, συνεργασία στο εμπόριο και σε βιομηχανικά πάρκα, στη χρηματοπιστωτική αγορά, πολιτιστικές ανταλλαγές κλπ.
Οι δύο χώρες υπέγραψαν επίσης Μνημόνιο Συνεννόησης για την κατασκευή του Οικονομικού Διαδρόμου Κίνας-Μυανμάρ, καθώς και έγγραφα σχετικά με μια μελέτη σκοπιμότητας για τον σιδηρόδρομο Muse-Mandalay και τη Συμφωνία Πλαίσιο για το Έργο Λιμένα Βαθέων Θαλασσών Ειδικής Οικονομικής Ζώνης Kyauk Phyu.
7) Ο Οικονομικός Διάδρομος Χερσονήσου Κίνας-Ινδοκίνας (China-Indochina Peninsula Economic Corridor). Τα τελευταία πέντε περίπου χρόνια, έχει σημειωθεί πρόοδος στη συνδεσιμότητα των υποδομών και στην κατασκευή ζωνών διασυνοριακής οικονομικής συνεργασίας μέσω αυτού του διαδρόμου. Ο αυτοκινητόδρομος ταχείας κυκλοφορίας Κουνμίνγκ-Μπανγκόκ έχει ολοκληρωθεί, ενώ οι σιδηρόδρομοι Κίνας-Λάος και Κίνας-Ταϊλάνδης και ορισμένα άλλα έργα βρίσκονται σε καλή εξέλιξη.
Έχουν γίνει πιο εντατικές προσπάθειες για να συνδυάσουν τον Ανατολικό Οικονομικό Διάδρομο της Ταϊλάνδης και την Πρωτοβουλία BRI. Η οικονομική συνεργασία μεταξύ Κίνας και Καμπότζης, Λάος, Μιανμάρ, Βιετνάμ και Ταϊλάνδης προχωρά σταθερά. Οι θετικοί ρόλοι του μηχανισμού συνεργασίας Κίνας-ASEAN (10+1), του μηχανισμού συνεργασίας Lancang-Mekong και της Οικονομικής Συνεργασίας Greater Subregion Mekong διευρύνονται συνεχώς.
8) Ο Οικονομικός Διάδρομος Κίνας-Μογγολίας-Ρωσίας (China-Mongolia-Russia Economic Corridor). Η Κίνα, η Μογγολία και η Ρωσία έχουν καταβάλει προσπάθειες για τη δημιουργία ενός διασυνοριακού δικτύου συνδεσιμότητας υποδομών που αποτελείται κυρίως από σιδηροδρόμους, δρόμους και συνοριακά λιμάνια. Το 2018, οι τρεις χώρες υπέγραψαν το «Μνημόνιο Κατανόησης για τη Θέσπιση Κοινού Μηχανισμού για την Προώθηση του Οικονομικού Διαδρόμου Κίνας-Μογγολίας-Ρωσίας».
Από την πλευρά της Κίνας της σιδηροδρομικής γέφυρας Tongjiang-Nizhneleninskoye ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 2018. Η κατασκευή της οδικής γέφυρας Heihe-Blagoveshchensk προχωρά ομαλά. Μια σινο-ρωσική κοινοπραξία επιχειρήσεων ολοκλήρωσε την προμελέτη του σιδηροδρόμου υψηλής ταχύτητας Μόσχας-Καζάν. Τέθηκε σε ισχύ η «Διακυβερνητική συμφωνία για τις διεθνείς οδικές μεταφορές κατά μήκος του ασιατικού δικτύου αυτοκινητοδρόμων» που υπογράφηκε και εγκρίθηκε από τις τρεις χώρες. Έχει ολοκληρωθεί ένα διασυνοριακό επίγειο καλωδιακό σύστημα Κίνας-Μογγολίας-Ρωσίας.
Η συμφωνία “new era” το περασμένου Φεβρουαρίου μεταξύ Μόσχας και Πεκίνου, αντικατοπτρίζει μια περίτεχνη επίδειξη αλληλεγγύης από οποιαδήποτε άλλη φορά στο παρελθόν. Πέρα από την ασφάλεια, η διακήρυξη υποσχέθηκε επίσης συνεργασία για το διάστημα, την κλιματική αλλαγή, το Διαδίκτυο και την τεχνητή νοημοσύνη. Πολιτικά, το έγγραφο ισχυριζόταν ότι δεν υπάρχει μια μόνο «δημοκρατία» και προανήγγειλε και τις δύο μορφές διακυβέρνησης στη Μόσχα και στο Πεκίνο ως επιτυχημένες δημοκρατίες.
Ο Πούτιν χαρακτήρισε την ευρύτερη στρατηγική εταιρική σχέση με την Κίνα ως «άνευ προηγουμένου». Ο Σι είπε ότι η κοινή στρατηγική τους θα έχει «μεγάλη επιρροή στην Κίνα, τη Ρωσία και τον κόσμο».
Όλες αυτές οι υποδομές δεν ελέγχονται από της Δυτικές χώρες αλλά απευθύνονται στην αγοραστική δύναμη των δυτικών χωρών και διευκολύνουν τον «μεταφορά» του πλούτου που «μεταναστεύει» προ τις Ασιατικές χώρες.
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία θα αναδιαμορφώσει βαθιά την παγκόσμια γεωοικονομία καθώς η διασταύρωση οικονομίας και γεωγραφίας επηρεάζουν την συνδεσιμότητα των υποδομών μεταφορών πολλών κρατών.
Η ρωσική γεωοικονομική ισχύς είναι πολύ πιο σημαντική από την οικονομία παρά το μικρό ποσοστό επί του παγκόσμιου ΑΕΠ (2%) που έχει. Η Ρωσία έχει τεράστια γεωγραφία και η έκταση της καταλαμβάνει την μισή Ευρώπη και το 1/8 της γης.
Η γεωοικονομία αφορά τη μακροπρόθεσμη στρατηγική σκέψη. Η ώθηση της Ρωσίας προς την Κίνα θα δημιουργήσει προβλήματα στην Κίνα αλλά δεν θα κάνει την Κίνα πιο δυνατή στον Ινδο-Ειρηνικό ωκεανό όπου αντιπαρατίθεται με την Δύση.
Υπό τις παρούσες συνθήκες η Κίνα θα απορροφήσει σε μειωμένες τιμές τα περισσότερα από τα ρωσικά γεωγραφικά και οικονομικά πλεονεκτήματα. Οι Κινέζοι έχουν διαφορετικά και μερικές φορές πιο ρεαλιστικά συμφέροντα στις σχέσεις τους με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη, τα οποία είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομία τους. «Δεν θέλουν να κάψουν όλες τις γέφυρες για χάρη μιας σχέσης με τη Ρωσία.
Μακροπρόθεσμα, οι οικονομικές και γεωγραφικές δυνατότητες της Ρωσίας είναι πιθανό να απορροφηθούν από την οικονομία της Κίνας και τη γεωγραφία του BRI. Επίσης θα αποδυναμωθούν οι υποδομές που μέσω Ρωσίας καταλήγουν στην Ευρώπη.
Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, θα εξασθενίσει πιο σύντομα ο σημαντικός παίκτης της παγκόσμιας αγοράς ενέργειας. Μεγάλο μέρος του κόσμου θα μάθει να ζει χωρίς ρωσικά προϊόντα. Η Ευρώπη δεν θα διακινδυνεύσει ποτέ ξανά την ασφάλεια από τις ρωσικές εισαγωγές ενέργειας, αλλά και ούτε την επισιτιστική της ασφάλεια. Αυτές οι ανακατατάξεις θα μειώσουν τα εμπορικά ελλείματα της Δύσης και επιπλέον οι αυξημένες τιμές θα αναπτύξουν την εγχώρια παραγωγή η οποία θα μειώσει περαιτέρω τα ελλείματα.
Η μέχρι σήμερα μη συνετή διακυβέρνηση της Δύσης υπονόμευσε εκ των έσω τις οικονομίες και τους λαούς της. Δημιούργησε υπερχρέωση και πληθωρισμό που «σκοτώνουν» την δημοκρατία και τις χώρες εκ των έσω κυρίως όταν αυξάνονται τα επιτόκια.
Τόσο οι ΗΠΑ όσο και Ε.Ε. έχασαν την παραγωγική τους ικανότητα καθόσον οι επιχειρήσεις τους παράγουν ολοένα και λιγότερα αγαθά. Αντί λοιπόν να δαπανούν χρήματα που προέρχονται από τα κέρδη των αγαθών που παράγουν, δαπανούν χρήματα που προέρχονται από δάνεια και από «εκτύπωση χρήματος» για να εισάγουν αγαθά που θα μπορούσαν ήδη να τα παράγουν.
Οι χώρες που δεν παράγουν αγαθά, μπορούν για κάποια χρόνια να ζουν με δανεικά αλλά όχι για πάντα. Τα πράγματα δυσκολεύουν όταν εμφανίζεται ο πληθωρισμός. Σύντομα θα κληθούν να πληρώσουν το τίμημα που πληρώνει κάθε υπερχρεωμένος. Το συνολικό παγκόσμιο χρέος έφτασε τα $303 τρις μέχρι το τέλος του 2021. Το παγκόσμιο δημόσιο χρέος αναμένεται να φθάσει από τα 64 τρις του 2021, στα 71 τρις (75% του ΑΕΠ) το 2022 όταν το παγκόσμιο ΑΕΠ είναι κοντά στα 95 τρις.
Η εκχώρηση της παραγωγής στις Ασιατικές χώρες οι οποίες έχουν τον πλήρη έλεγχο των παραπάνω υποδομών, θα τις γιγαντώσει σε ανάπτυξη, όπου σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ το 2060, η Κίνα, θα αντιπροσωπεύει το 26% του παγκόσμιου ΑΕΠ (από 17,8% το 2021), η Ινδία το 17% (από 3.1%) οι ΗΠΑ το 15,4% (από 24,2% του 2021) και η ΕΕ το 10% (από το 19% που ήταν το 2021).
Η Κίνα θα είναι πρώτη με ΑΕΠ $62 τρις δηλαδή $45,2 τρις περισσότερα από σήμερα. Δεύτερη η Ινδία $42,2 τρις, δηλαδή $39,3 τρις περισσότερα από σήμερα. Ως ποσοστό επί του παγκόσμιου ΑΕΠ θα εξαπλασιαστεί από το 3,10% στο 18%. Οι ΗΠΑ με ΑΕΠ $36,5 και η ΕΕ $23 τρις, αθροιστικά δεν θα φθάσουν το ΑΕΠ της Κίνας.
Η Δύση πρέπει να δράσει άμεσα για να αποτρέψει την συρρίκνωση της και τις κοινωνικές αναταραχές.
