Στις 24 Νοεμβρίου 2021 επιτεύχθηκε πολιτική συμφωνία μεταξύ των θεσμικών Οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την έγκριση του Προϋπολογισμού του 2022. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μετά από πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κατέληξαν σε άτυπη πολιτική συμφωνία για τον Προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεσμεύοντας 169,5 δισεκατομμυρίων ευρώ για αναλήψεις υποχρεώσεων και 170,6 δισεκατομμυρίων ευρώ για πληρωμές. Είναι ο δεύτερος Προϋπολογισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο οποίος εγκρίνεται στο πλαίσιο του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (2021-2027), ενός μακροπρόθεσμου σχεδίου οικονομικού προγραμματισμού.
Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (2021-2027)
Η έννοια του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου αναπτύχθηκε προκειμένου να επιτευχθεί μακροπρόθεσμη δημοσιονομική πειθαρχία μεταξύ των κρατών-μελών και να βελτιωθεί η εκτέλεση του ετήσιου Προϋπολογισμού, των πραγματικών δημοσιονομικών αναγκών και των διαθέσιμων πόρων. Συγκεκριμένα, ο Κανονισμός για το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο καθορίζει ανώτατα όρια δαπανών ανά τομέα δαπανών σε 7ετή βάση.
Το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο 2021-2027 έχει ως στόχο την υλοποίηση των στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως αποτυπώνονται στο άρθρο 3 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, με σκοπό μια ανταγωνιστική και βιώσιμη Ευρώπη, αλλά και την αντιμετώπιση των τρεχουσών και μελλοντικών προκλήσεων.
Ωστόσο, η πρόσφατη πανδημία της COVID-19, με τις αρκετά σοβαρές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις, κατέστησε επιτακτική την υιοθέτηση ενός πρόσθετου μέσου ανάκαμψης την Next Generation EU (NGEU). Βασικό στοιχείο του πρόσθετου μέσου ανάκαμψης είναι ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Οι 7 τομείς του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (ΠΔΠ) και τα ποσά του πρόσθετου μέσου ανάκαμψης (NGEU) παρουσιάζονται στον κατωτέρω πίνακα:
Η σύνθεση του ανωτέρω Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου 2021-2027 αποτυπώνει την εγκεκριμένη προσέγγιση για την ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας σε 7ετή ορίζοντα, έχοντας λάβει υπόψη τα συμφέροντα και τις θέσεις όλων των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με τον τρόπο αυτό εκτιμάται ότι η ανάκαμψη των οικονομιών των κρατών-μελών θα είναι ταχεία και βιώσιμη και εναρμονιζόμενη με τις μακροπρόθεσμες δημοσιονομικές προοπτικές της Ένωσης.
Επίσης, η σύνθεση του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου φανερώνει τις πολιτικές και τις προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και παρέχει ευελιξία για την αποτελεσματική κατανομή των πόρων και των χρηματοδοτήσεων. Για το λόγο αυτό μειώθηκε ο αριθμός των χρηματοδοτούμενων προγραμμάτων, προκειμένου να επιτευχθεί απλούστευση των διαδικασιών έγκρισης και μείωση της γραφειοκρατίας.
Η δομή του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου ανά τομέα έχει ως ακολούθως:
Τομέας 1: Ενιαία Αγορά, Καινοτομία και Ψηφιακή οικονομία
Τομέας 2: Συνοχή, ανθεκτικότητα και αξίες με: Υποτομέα για οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή και Υποτομέα για την ανθεκτικότητα και τις αξίες
Τομέας 3: Φυσικοί πόροι και περιβάλλον» που θα περιλαμβάνει ένα ανώτατο όριο για τις δαπάνες και τις άμεσες πληρωμές που σχετίζονται με την αγορά
Τομέας 4: Μετανάστευση και διαχείριση των συνόρων
Τομέας 5: Ασφάλεια και άμυνα
Τομέας 6: Γειτονικές χώρες και υπόλοιπος κόσμος
Τομέας 7: Ευρωπαϊκή Δημόσια Διοίκηση» που θα περιλαμβάνει ένα ανώτατο όριο για τις διοικητικές δαπάνες των οργάνων.
Αναφορικά με τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, όπως πολλάκις έχει υποστηριχτεί, το δημοσιονομικό όφελος για την χώρα από το πακέτο στήριξης αναμένεται να είναι ιδιαίτερα σημαντικό καθώς οι εισροές εκτιμάται να είναι πολλαπλάσιες των συνεισφορών. Κατά την προσεχή επταετία, το καθαρό δημοσιονομικό ισοζύγιο για την Ελλάδα εκτιμάται ότι θα ανέλθει, κατά προσέγγιση, στα 45 έως 58 δισ. Ευρώ.
Ευρωπαϊκός Προϋπολογισμός 2022
Σύμφωνα τη Συνθήκη για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (αρ. 312, ΣΛΕΕ), ο ετήσιος Προϋπολογισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης καταρτίζεται λαμβανομένου πάντα υπόψιν των δεδομένων στοιχείων του εγκεκριμένου Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου. Η δε αναλυτική διαδικασία κατάρτισης και έγκρισης του ετήσιου Προϋπολογισμού παρουσιάζεται στο Παράρτημα ΙΙ (άρθρο 314, ΣΛΕΕ).
Σύμφωνα με τα παραπάνω, ο Προϋπολογισμός του 2022 αντικατοπτρίζει τις τρέχουσες πολιτικές προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως ο μετριασμός των επιπτώσεων της πανδημίας, μέσω του ΝGEU και του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, η ενίσχυση της πολιτικής συνοχής και περιφερειακής ανάπτυξης μέσω του ReactEU για τη στήριξη της αντιμετώπισης των κρίσεων, η ενίσχυση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, η προώθηση της Έρευνας, της Καινοτομίας και των Επενδύσεων.
Επίσης, έμφαση δίνεται στην υγειονομική προστασία, μέσω του προγράμματος EU4health, στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, στις επενδύσεις στο ανθρώπινο δυναμικό και την κοινωνική συνοχή, στην λειτουργία της Ενιαίας Αγοράς, στην προστασία των συνόρων, στην μετανάστευση, στην ασφάλεια και στην στήριξη των κρατών-μελών σε παγκόσμιο επίπεδο.
Προϋπολογισμός Ευρωπαϊκής Ένωσης 2020
| Κεφάλαιο | Προϋπολογισμός ΕΕ 2022 | Next Generation EU 2021 | Σύνολο | |||
| Αναλήψεις Υποχρεώσεων | % συμμετοχή | Πιστώσεις Πληρωμών | % συμμετοχή | Αναλήψεις Υποχρεώσεων | Αναλήψεις Υποχρεώσεων | |
| Κεφάλαιο 1 – Ενιαία Αγορά, Καινοτομία και Ψηφιακή Οικονομία | 21.775,1 | 12,8% | 21.473,5 | 12,6% | 3.594,8 | 25.369,9 |
| Κεφάλαιο 2 – Συνοχή ανθεκτικότητα και Αξίες | 56.039,0 | 33,1% | 62.052,8 | 36,4% | 129.895,5 | 185.934,5 |
| 2a – Οικονομική, Κοινωνική και Εδαφική συνοχή | 49.708,8 | 29,3% | 56.350,9 | 33,0% | 10.824,3 | 60.533,1 |
| 2β – Ανθεκτικότητα και αξίες | 6.330,2 | 3,7% | 5.701,8 | 3,3% | 119.071,2 | 125.401,4 |
| Κεφάλαιο 3 – Φυσικοί Πόροι και Περιβάλλον | 56.235,4 | 33,2% | 56.601,8 | 33,2% | 10,012,5 | 66.247,9 |
| Κεφάλαιο 4 -Μετανάστευση και Διαχείριση Συνόρων | 3.091,2 | 1,8% | 3.078,3 | 1,8% | 0,0 | 3.124,0 |
| Κεφάλαιο 5 – Ασφάλεια και Άμυνα | 1.785,3 | 1,1% | 1.237,9 | 0,7% | 0,0 | 1.785,3 |
| Κεφάλαιο 6 – Οι γειτονικές χώρες και ο υπόλοιπος κόσμος | 17.170,4 | 10,1% | 12.916,1 | 7,6% | 0,0 | 16.698,4 |
| Κεφάλαιο 7 -Ευρωπαϊκή Δημόσια Διοίκηση | 10.620,1 | 6,3% | 10.620,2 | 6,2% | 0,0 | 10.845,3 |
| Άλλα ειδικά εργαλεία | 2.799,1 | 1,7% | 2.622,8 | 1,5% | 0,0 | 1.500,3 |
| Σύνολο | 169.515,8 | 100% | 170.603,3 | 100% | 143.502,8 | 311.505,6 |
| Δάνεια | 194.838,0 | |||||
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε στις 8 Ιουνίου 2021 το Σχέδιο Προϋπολογισμού για το έτος 2022. Το Σχέδιο Προϋπολογισμού 2022 περιλαμβάνει πιστώσεις ανάληψης υποχρεώσεων (εισροές) ύψους 167.793 εκ. ευρώ και πιστώσεις αποδόσεων πληρωμών (συνεισφορές) ύψους 169.392 εκ ευρώ, οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 1,12% και 1,14% αντίστοιχα του ΑΕΕ της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ο Προϋπολογισμός του 2022 διαθέτει σημαντικούς πόρους σε τομείς και προγράμματα υψηλού ελληνικού ενδιαφέροντος, όπως των προγραμμάτων οικονομικής και κοινωνικής Συνοχής, της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, της Μετανάστευσης και Ασύλου, των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (MME), καθώς και των ΕU4Health, HORIZON, LIFE και ERASMUS.
Όσον αφορά στην κατανομή της χρηματοδότησης, ανά τομέα δημοσιονομικού πλαισίου, διαφαίνεται ότι το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης κατευθύνεται ισομερώς (από 1/3 των πιστώσεων) στο Κεφάλαιο 2 ‘Συνοχή, Ανθεκτικότητα και Αξίες’, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στους υποτομείς της Οικονομικής, Κοινωνικής και Εδαφικής Συνοχής καθώςΕπιπλέον και στο Κεφάλαιο 3 ‘Φυσικοί Πόροι και Περιβάλλον’. Επίσης, παρέχονται συγκεκριμένοι πόροι από το νέο χρηματοδοτικό εργαλείο ‘Next Generation EU’. Το Κεφάλαιο 1 ‘Ενιαία Αγορά, Καινοτομία και Ψηφιακή Οικονομία’ αντιπροσωπεύει το 13% του συνόλου του Προϋπολογισμού για το 2022.
Συμπεράσματα
Από τα παραπάνω καθίσταται σαφές ότι ο Προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το 2022 αποτελεί μέρος του μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού της Ένωσης, υπό τον όρο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (2021-2021), όπως εγκρίθηκε στα τέλη του 2020. Σημαντικό μέρος των κονδυλίων του Προϋπολογισμού του 2022 διατίθεται για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, για την Υγεία, την Έρευνα, τις Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις (ΜΜΕ), τους νέους και για το πρόσθετο μέσο ανάκαμψης (NextGenerationEU) των οικονομιών των κρατών-μελών.
Στις 24 Νοεμβρίου, το Κοινοβούλιο ενέκρινε τον Προϋπολογισμό του 2022 της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ξεπερνώντας σχετικά εύκολα τις εποχές των τεταρτημορίων και της υπολειτουργίας των θεσμικών Οργάνων της.
Η έξοδος από την οικονομική κρίση, λόγω της πανδημία, βρίσκει την Ευρωπαϊκή Ένωση με εγκεκριμένο Προϋπολογισμό, γεγονός που δίνει τη δυνατότητα για στοχευμένες και αυξημένες χρηματοδοτήσεις προγραμμάτων και επενδύσεων επ’ ωφελεία των ευρωπαίων πολιτών.
***
Δρ. Ιωάννης Μυλωνάκης – Ειδικός Επιστήμονας Υπουργείου Οικονομικών
