Αύριο Τετάρτη 6/3/2022 συζητείται στην ολομέλεια της Βουλής η «Έκθεση της Διακοινοβουλευτικής Επιτροπής για την Ανάπτυξη της Θράκης». Η Έκθεση περιλαμβάνει τα Πορίσματα της ΝΔ, του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, του ΚΚΕ και της ΝΔ. Το ΚΙΝΑΛ, ενώ συμμετείχε στις επιτροπές προετοιμασίας της Έκθεσης, δεν κατέθεσε δικό του πόρισμα ούτε ψήφισε κάποιο άλλο. Στο άρθρο αυτό, μετά από μια σύντομη κριτική του πορίσματος της ΝΔ, επικεντρώνομαι στις βασικές παραδοχές του πορίσματος του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ.
Το πόρισμα της ΝΔ άντλησε σε μεγάλο βαθμό από τα κείμενα που προετοίμασαν οι εμπειρογνώμονες του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και του ΚΙΝΑΛ. Όμως το πόρισμα στο σύνολό του είναι εξαιρετικά προβληματικό. Συγκεκριμένα, το πόρισμα της ΝΔ δεν είναι ούτε πρόγραμμα ούτε στρατηγικό σχέδιο. Είναι ένας κατάλογος έργων χωρίς ξεκάθαρες στοχεύσεις, χωρίς προτεραιότητες, χωρίς συγκεκριμένες δεσμεύσεις (π.χ. πότε η Θράκη θα φτάσει Χ% του ΑΕΠ/κεφαλή της χώρας).
Δημιουργεί προσδοκίες ότι κάποια έργα θα χρηματοδοτηθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης, χωρίς όμως να τα προσδιορίζει. Περιέχει πολλές σελίδες με γενικολογίες (π.χ. ψηφιακός μετασχηματισμός χρηματοδοτήσεις ΕΕ,) και προτάσεις-ευχολόγια, όπως π.χ. να δοθεί χρηματοδότηση από τις τράπεζες.
Περιλαμβάνει και πολλές υπερβολές, όπως ότι η Θράκη αποτελούσε και αποτελεί πρότυπο κοινής συμβίωσης και πολυπολιτισμικότητας στην ΕΕ! Είναι επίσης άνισο, με την έννοια ότι δίνει εξαιρετικά μεγάλη έμφαση στον πρωτογενή τομέα – ελάχιστη όμως στον δευτερογενή και τριτογενή.
Τέλος, ενώ η Επιτροπή συγκροτήθηκε για τη Θράκη, και ενώ το Πόρισμα της ΝΔ αναφέρεται στη Θράκη, προστέθηκε εμβόλιμα ένας υπότιτλος «Στρατηγικός Αναπτυξιακός Σχεδιασμός Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης» και κάποιες αναφορές για έργα στην Αν. Μακεδονία, χωρίς καμία ουσιαστική ανάλυση.
Στον αντίποδα κινείται το πόρισμα του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, το οποίο στηρίζεται σε τέσσερις βασικές παραδοχές.
Πρώτον, η Θράκη είναι μια από τις Λιγότερο Αναπτυγμένες Περιοχές της χώρας, με χρόνια προβλήματα. Η περιορισμένη ανάπτυξή της δεν αποτελεί φυσικό φαινόμενο, αλλά είναι αποτέλεσμα πολιτικών που ασκήθηκαν στο παρελθόν.
Η κατάσταση αυτή δεν μπορεί να αλλάξει άμεσα με κάποιο «θαύμα», ούτε αυτόματα από τους «μηχανισμούς της αγοράς», ούτε όμως με ημίμετρα και επιμέρους παρεμβάσεις ή με μια ισχυρότερη επιδοματικού χαρακτήρα πολιτική.
Επειδή το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Θράκης είναι πολύ κάτω από τον εθνικό μέσο όρο, πρέπει να αναπτυχθεί με πολύ μεγαλύτερο ρυθμό για να μπορέσει να συγκλίνει. Χρειάζεται λοιπόν πολιτικές που θα οδηγήσουν την περιοχή σε «αναπτυξιακό άλμα» με κάποια έργα που γίνονται εδώ και εκεί δεν μπορεί να βελτιωθεί η κατάσταση της περιοχής.
Δεύτερον, το ανθρώπινο δυναμικό είναι ο βασικός παράγοντας της αναπτυξιακής διαδικασίας.
Δεδομένου ότι η ύπαρξη ανθρώπινου δυναμικού υψηλής ποιότητας είναι από τους βασικούς παράγοντες που επηρεάζουν τις αποφάσεις εγκατάστασης επιχειρήσεων σε μια περιοχή (και ιδίως επιχειρήσεων έντασης γνώσης και τεχνολογιών), φαίνεται πως δεν είναι τόσο προφανές ποιος προσελκύει ποιον: οι επιχειρήσεις τους εργαζόμενους ή το αντίστροφο; Μάλιστα, η κατοίκηση στην περιοχή ανθρώπινου δυναμικού υψηλής ποιότητας δημιουργεί ζήτηση για υψηλοτέρου επιπέδου υπηρεσίες (σχολεία, εστιατόρια, βιβλιοπωλεία, κινηματογράφο, θέατρο κτλ.), κάνοντάς την πιο ελκυστική.
Τρίτον, σύμφωνα με την εντολή της Βουλής, το Πόρισμα δεν θα έπρεπε να είναι ακόμα ένα αναπτυξιακό πρόγραμμα, με την έννοια ότι στην απόφαση της Ολομέλειας της Βουλής δεν προβλέφθηκε συγκεκριμένος προϋπολογισμός ούτε τέθηκε συγκεκριμένος χρονικός ορίζοντας υλοποίησης. Το ζητούμενο ούτως ή άλλως δεν είναι ακόμη ένα πρόγραμμα για την περιοχή, με την έννοια ότι υπάρχουν ήδη προγράμματα σε όλα τα επίπεδα της κεντρικής κυβέρνησης αλλά και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Τέταρτον, για να μπορέσει το Πόρισμα να λειτουργήσει αποτελεσματικά θα πρέπει οι στόχοι του να αποτελέσουν αιρεσιμότητα (conditionality) για όλες τις χρηματοδοτήσεις στην περιοχή, και βέβαια να υλοποιηθούν όλα τα εμβληματικά έργα, μέτρα, δράσεις που προτείνει.
Για να διασφαλισθεί αυτό, θα πρέπει να προβλεφθεί ένας μηχανισμός εποπτείας και ελέγχου της υλοποίησης του Πορίσματος της Βουλής, από Επιτροπή της Βουλής σε συνεργασία με την Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης και άλλους θεσμικούς φορείς της Θράκης, με την κατάθεση έκθεσης εφαρμογής και ελέγχου κάθε έτος προς τον Πρόεδρο της Βουλής.
Ο μόνος τρόπος για να αναπτυχθεί δραστικά η Θράκη είναι να υπάρξει μια στρατηγική μακράς πνοής. Συγκεκριμένα, η ανάπτυξη της περιοχής πρέπει να στηρίζεται σε μια λογική ενισχυόμενης αλλά και αυτοτροφοδοτούμενης ανάπτυξης. Τα κίνητρα από μόνα τους δεν μπορούν να είναι αποτελεσματικά, αν δεν συνοδεύονται από βελτίωση των υποδομών και των γενικότερων συνθηκών διαβίωσης και επιχειρείν. Χρειάζεται να πραγματοποιηθεί ένα «άλμα προς τα εμπρός», που θα επιτρέψει να βελτιωθεί δραστικά η ποιότητα ζωής στην περιοχή και να αλλάξει η «εικόνα» της Θράκης.
Χρειάζεται εν ολίγοις ένα νέο όραμα για την Θράκη, που να διατυπωθεί σε Στρατηγικό Σχέδιο με συγκεκριμένους στόχους / αποστολές (mission oriented policies). Για τον σκοπό αυτό, προτείναμε δυο βασικούς στόχους:
α) τη βελτίωση της ελκυστικότητας της Θράκης ως ικανοποιητικού προορισμού για κατοίκηση και
β) τη βελτίωση της ελκυστικότητας της Θράκης ως τόπου άσκησης επιχειρηματικής δραστηριότητας.
Για να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι πρέπει πρώτον να δρομολογηθεί η μετάβαση σε ένα νέο παράδειγμα οικονομικής ανάπτυξης της Θράκης, που να στηρίζεται στη γνώση, και δεύτερον να αξιοποιηθεί η διασυνοριακότητα και διαπολιτισμικότητα της περιοχής. Να μετατρέψουμε δηλαδή αυτά που μέχρι πρότινος θεωρούνταν μειονεκτήματα της περιοχής σε πλεονεκτήματα. Με αυτήν την έννοια, η ενσωμάτωση της μειονότητας είναι καθοριστική για την ανάπτυξη της περιοχής.
Πιο συγκεκριμένα, το Πόρισμα του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ προτείνει και κάποιες πολύ συγκεκριμένες εμβληματικές δράσεις/μέτρα/έργα, όπως ενδεικτικά:
α) Βελτίωση των υποδομών (δημιουργία κάθετων αξόνων για την ενθάρρυνση της Διασυνοριακότητας, καλύτερη σιδηροδρομική σύνδεση με Θεσσαλονίκη),
β) Δημιουργία τεχνολογικού campus στο ΔΠΘ που θα συνδράμει την τεχνολογική εξέλιξη των επιχειρήσεων της περιοχής και τη μετάβασή τους στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση,
γ) Πιλοτική εφαρμογή στη Θράκη της Δομής στήριξης μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, η οποία είχε συσταθεί το 2019 σε πανελλήνιο επίπεδο με τη σύμπραξη του Υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης, της Κεντρικής Ένωσης Επιμελητηρίων Ελλάδος, της ΓΣΕΒΕΕ και της ΕΣΕΕ, αλλά η κυβέρνηση της ΝΔ δεν έδωσε συνέχεια,
δ) Δημιουργία «Οργανισμού Ανάπτυξης και Ενίσχυσης της Συνεργασίας της ΝΑ Ευρώπης» με έδρα τη Θράκη, που θα βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση των λαών της Βαλκανικής και θα συντελέσει στην ανάπτυξη μεγαλύτερων βαθμών συνεργασίας με μια λογική συνανάπτυξης.
Ο στόχος είναι σε ορίζοντα έξι ετών να έχει αυξηθεί η παραγόμενη προστιθέμενη αξία στη Θράκη και να έχει βελτιωθεί η τομεακή σύνθεσή της (π.χ. ενίσχυση της βιομηχανίας). Ο βασικός στόχος όμως είναι να βελτιωθούν τα ποιοτικά της χαρακτηριστικά, όπως το επίπεδο εκπαίδευσης των κατοίκων της, και βέβαια να έχει αρχίσει να γίνεται πιο ελκυστικός προορισμός, τόσο για να κατοικήσει κανείς εκεί όσο και για να αναπτύξει επιχειρηματική δραστηριότητα.
Λόης Λαμπριανίδης, Οικονομικός γεωγράφος, Καθηγητής Πανεπιστημίου Μακεδονίας, π. Γενικός Γραμματέας Ιδιωτικών Επενδύσεων, Υπουργείο Οικονομίας & Ανάπτυξης
