Αν κάποιος παρατηρούσε από μακριά ό,τι συμβαίνει στη Ν.Α. Μεσόγειο θα είχε μάλλον παραξενευτεί από το πώς έχουν μεταβληθεί οι ισορροπίες σε μια περίεργη κατάσταση η οποία θυμίζει “μαγνητική δράση-αντίδραση”.
Όπως συνηθίζω στα κείμενά μου, δεν θα δώσω γραφή πρόβλεψης αλλά μια ανάλυση/παράθεση δεδομένων και στοιχείων τα οποία γνωρίζουμε ως τώρα.
Στο τέλος μόνο θα προσθέσω τη προσωπική μου εκτίμηση.
Ο λόγος που ακολουθώ τη συγκεκριμένη τακτική είναι για να μπορέσει ο αναγνώστης να σχηματίσει τη δική του άποψη χωρίς κατευθύνσεις, όπως ακριβώς θα έκανε, αν είχε την δυνατότητα να διαβάσει μια αναφορά πληροφόρησης από ένα παρατηρητήριο ασφαλείας.
Περιοχή: N.A. Μεσόγειος
Εμπλεκόμενες χώρες (άμεσα και με αλφαβητική σειρά): Αίγυπτος, Ελλάδα, Ισραήλ, Κύπρος, Λίβανος, Λιβύη, Συρία, Τουρκία
Εμπλεκόμενες χώρες (έμμεσα και με αλφαβητική σειρά): Γαλλία, Γερμανία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), Ηνωμένο Βασίλειο (ΗΒ), ΗΠΑ, Ιταλία, Ιράν, Ρωσία, Σαουδική Αραβία
Δεδομένο 1: Οι άμεσα εμπλεκόμενες χώρες, πλην Λιβάνου, Λιβύης, Συρίας και Τουρκίας, έχουν κάνει μια τετράγωνη συνεργασία και διμερείς ή και τριμερείς συμμαχίες σε αμυντικό επίπεδο.
Η κάθε μία, για τους δικούς της λόγους και για τα δικά της συμφέροντα, έχει αναπτύξει επίσης και μια συνεργασία και συμμαχία με χώρες που δεν είναι άμεσα εμπλεκόμενες και οι οποίες βρίσκονται στη δεύτερη λίστα.
Το αντίπολο συνεργασιών βρίσκεται κυρίως μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης, ενώ με τον Λίβανο υπάρχει μια ουδέτερη στάση.
Με την Συρία η κατάσταση θυμίζει περισσότερο εφαρμογή κατοχής παρά κάποιου είδους συνεργασια. Ένα status κατοχής που τηρείται με την ανοχή (και στήριξη μερικές φορές) χωρών από τη δεύτερη λίστα.
Δεδομένο 2: Η Τουρκία είναι η χώρα που δημιουργεί και καθοδηγεί εξελίξεις με τη συμπεριφορά και τις τακτικές της. Είτε αυτό λέγεται εισβολή στην Συρία, είτε παραβάσεις διεθνούς δικαίου με υπερπτήσεις, είτε με πράξεις που δεν συνάδουν με το διεθνές δίκαιο, ζητώντας να κυριαρχήσει επί εθνικών δικαιωμάτων τρίτων χωρών (Συρία, Ελλάδα, Κύπρος, Λιβύη). Είναι αναμενόμενο λοιπόν η εστίαση να είναι πάνω της.
Δεδομένο 3: Οι χώρες που στρατιωτικά από την πρώτη λίστα είναι σε δυνατότητα να αντιμετωπίσουν με ίση ή και μεγαλύτερη ισχύ είναι μόνο η Αίγυπτος, η Ελλάδα και το Ισραήλ αν και εφόσον χρειαστεί.
Η Ελλάδα είναι σύμμαχος και συνεργάτης και με τις δύο. Το Ισραήλ και η Αίγυπτος, το τελευταίο διάστημα ειδικά μετά την συμφωνία με τη Σ.Αραβία και τα ΗΑΕ, φαίνεται να αναπτύσουν μια καλή συνεργασία, όχι συμμαχία όμως.
Η Τουρκία δεν φαίνεται να έχει αναπτύξει κάποια συμμαχία με άλλο κράτος άμεσα εμπλεκόμενο.
Η συνεργασία με την Λιβύη περισσότερο σχέση εξάρτησης θυμίζει, καθώς οι δυνάμεις της Τουρκίας λειτουργούν με χαρακτήρα κατακτητή εκεί, αφού παρά τις δηλωμένες επιθυμίες από αξιωματούχους της χώρας, δεν αποχωρούν.
Το ίδιο συμβαίνει και όσον αφορά την κατάσταση στη Συρία.
Δεδομένο 4: Στη δεύτερη λίστα έχει, εξίσου, σχηματιστεί ένα πλέγμα συμφερόντων και συμμαχιών με την πρώτη λίστα, το οποίο βασίζεται προφανώς σε κοινά συμφέροντα και στρατηγικές στην ευρύτερη περιοχή.
Γαλλία, ΗΑΕ, ΗΠΑ, Σ. Αραβία φαίνεται να έχουν προσεγγίσει την πρώτη θέση που αφορά τον συνδυασμό Ελλάδος, Αιγύπτου, Ισραήλ, Κύπρου.
Αντίθετα, η συνεργασία και στήριξη με την Τουρκία υπάρχει από πλευράς Ρωσίας, Ιράν, Γερμανίας ( διπλός ρόλος για τη Γερμανία αφού υποτίθεται μέσα από την ΕΕ στηρίζει και το διεθνές δίκαιο) ενώ και το Ηνωμένο Βασίλειο δείχνει μια στενότερη τάση συνεργασίας με την Τουρκία παρά με την πρώτη ομάδα, ειδικά μετά την υπογραφή αρκετών οικονομικών συμβολαίων των δύο χωρών.
Παράμετροι
* Παράμετρος πρώτη: Τα συμφέροντα δεν είναι πάντα σταθερά και βάση αυτού μπορεί κάποιος να συμπεράνει ότι οι συνθήκες ευνοούν τη δική μας στάση ως χώρα.
* Παράμετρος δεύτερη: Οι αστάθμητοι παράγοντες δεν είναι πολλοί, αλλά είναι καθοριστικής φύσης.
Για παράδειγμα, η ύπαρξη μισθοφόρων και τζιχαντιστών είναι μία εξ αυτών όπως και η ανάμειξη τους σε ένοπλες συγκρούσεις της περιοχής.
Άλλη μία παράμετρος είναι οι διενέξεις συγκρούσεων μακριά από την περιοχή που ενδέχεται να αλλάξει πάλι ισορροπίες, όπως π.χ. η κατάσταση στην Ουκρανία και οι εξελίξεις στη Ν.Α. Αφρική.
* Παράμετρος τρίτη: Πανδημία. Πρόκειται για μια παράμετρο που δεν υπολογίζεται άμεσα, όμως έχει τον αντίκτυπο της σε κάθε χώρα δημιουργώντας προβληματικές καταστάσεις αστάθειας εσωτερικά, οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν και σε αλλαγές πολιτικών ηγεσιών, άρα και τακτικών εκτέλεσης συμφερόντων.
Κύριοι ΑΝΣΚ* σχετικά με την περιοχή:
Πέρα από τα εθνικά συμφέροντα κάθε χώρας που μπορεί να αναφέρονται στην ΑΟΖ ( άμεσα εμπλεκόμενες χώρες) ή σε σφαίρες επιρροής (έμμεσα εμπλεκόμενες χώρες), υπάρχουν και οι άμεσοι ΑΝΣΚ που είναι κοινοί για όλους. Αυτοί είναι κατά τυχαία σειρά:
– Ενεργειακό: Προφανώς και η κυριαρχία εκμετάλλευσης πάνω σε κοιτάσματα φυσικής ενέργειας όπως και η όδευση αγωγών από και προς αυτές είναι ο κύριος στόχος για όλες τις χώρες και στις δύο λίστες.
– Ναυτικές οδοί: Η χάραξη ΑΟΖ και η οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών δημιουργεί μια νέα μορφή ελέγχου σε ναυτικές οδούς που οδηγούν σε ενεργειακές πηγές, στη διώρυγα του Σουέζ (άρα και Περσικό – Ινδικό Ωκεανό), καθώς και στα στενά του Βοσπόρου (και κυρίως πρόσβαση στην Ρωσία).
– Βάσεις επιρροής: Είτε προς Ανατολή είτε προς Δύση, οι χώρες που θα αναπτύξουν κυριαρχία μέσω των δύο πρώτων προφανώς θα έχουν και ανάπτυξη και άλλων τομέων με φυσικές βάσεις σε τρίτες χώρες μέσω συμφωνιών.
Παράδειγμα σε αυτό αποτελεί η προσπάθεια επέκτασης της Ρωσίας μέσω συριακών βάσεων, της Τουρκίας μέσω λιβυκών και Γαλλίας/ΗΠΑ/Σ.Αραβίας κυρίως μέσα από Ελλάδα και Κύπρο (μέχρι στιγμής).
Κατάσταση ισχύος
Εδώ είναι δύσκολο να δοθεί μια συγκεκριμένη εικόνα, καθώς κάθε πλευρά παρουσιάζει τη δική της δίνοντας έμφαση στα δικά της θετικά και θέτοντας τα αρνητικά στο περιθώριο. Αν όμως θα μπορούσαμε να τονίσουμε κάτι, θα ήταν τα εξής:
– Στην πλευρά συνεργασιών και συμμαχιών που μετέχει η χώρα μας, υπάρχει μια σαφέστατη οικονομική δυνατότητα να θέσουν όρια πνιγμού στη Τουρκία, έτσι ώστε να μην μπορεί να αντέξει και να καταρρεύσει κυρίως εκ των έσω και μετά ως δανειζόμενη χώρα.
Παράλληλα, υπάρχει σαφέστατη στρατιωτική ανώτερη δύναμη. Όμως είναι επίσης εμφανές πώς δεν υπάρχει η θεληση για να προχωρήσει σε διαδικασία πνιγμού της χώρας του Ερντογάν, καθώς τα συμφέροντα τους δεν επιτρέπουν για πολλούς λόγους μια νέα κατάρρευση του “Μεγάλου Ασθενή”, πόσο μάλλον χωρίς μια ικανή διάδοχη κατάσταση όπως διαφαίνεται μέχρι στιγμής.
– Στην αντίστοιχη πλευρά συνεργασιών και συμμαχιών που μετέχει η Τουρκία είναι επίσης σαφές πώς δεν υπάρχει μεγάλη οικονομική ισχύς, ενώ και τα συμφέροντα είναι εξαιρετικά εύθραυστα και συγκυριακά.
Υπάρχει μάλιστα και έντονη σύγκρουση για πολλά πράγματα μεταξύ των εμπλεκόμενων χωρών, καθιστώντας ούτε λίγο ούτε πολύ την Τουρκία ως τον συνδετικό κρίκο εξελίξεων στη περιοχή. Γι΄αυτό και αυτή η πλευρά δεν επιθυμεί για κανένα λόγο η Τουρκία να καταρρεύσει.
Προσωπική Άποψη
Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα δεδομένα, κατά την άποψη μου, κάθε πρόβλεψη εμπεριέχει αρκετό ρίσκο.
Η προσπάθεια να προβλέψει κάποιος ποιος τελικά θα κυριαρχήσει ως ανώτερη δύναμη, είτε ως συμμαχία, είτε ακόμα και ως χώρα, δεν είναι δυνατόν να προκύψει μέσα από τα παραπάνω, κυρίως γιατί όλο αυτό βασίζεται σε συγκυριακές συνθήκες, εύκολα μεταβαλλόμενες και εξίσου εύκολα χαρακτηρίσιμες ως ισχυρές ή ανίσχυρες.
Υπάρχουν φυσικά οι ΑΝΣΚ όπου μπορεί κάποιος να κρίνει ποιος/ποιοι είναι πιο κοντά στην επίτευξη τους, όμως δεν μπορεί να δώσει αποτέλεσμα σε βραχύ χρόνο, πόσο μάλλον στα περιθώρια μιας ανάλυσης που γράφεται σε συγκεκριμένο χρονικό σημείο και υπό συγκεκριμένη οπτική γωνία.
Υπάρχει επίσης μια παρατήρηση που αφορά την Τουρκία και σημειώθηκε αρχικά. Είναι μια χώρα που πλέον έχει γίνει κέντρο εξελίξεων για την περιοχή, πιο πολλές φορές με αρνητικό πρόσημο, αλλά λόγω του γεωγραφικού σημείου της αλλά και του πληθυσμιακού της όγκου, θεωρείται πιο σημαντικό να μείνει ως παρουσία χωρίς μεγάλες μεταβολές.
Αυτό φυσικά δεν της δίνει σε κανένα σημείο το δικαίωμα να διεκδικήσει συμφέροντα άλλων χωρών, γεγονός που θα αλλάξει ισορροπίες στην περιοχή.
Για την χώρα μας, όσο μπορώ να διακρίνω, πρέπει να μπούμε σε μια διαδικασία να κρίνουμε με ρεαλιστικό τρόπο τί περιμένουμε να γίνει σχετικά με τα εθνικά μας συμφέροντα μέσα από το μονοπάτι επίτευξης των ΑΝΣΚ.
Ένα απτό παράδειγμα είναι η προσέγγιση της Λιβύης. Μια πολύ καλή πρόταση θα ήταν να χρησιμοποιηθεί η συμμετοχή μας στην ΕΕ, όχι τόσο ως μέσο απειλής, αλλά ως καρότο προσφοράς.
Μια πρόταση ανοικοδόμησης της Λιβύης με διαμεσολαβητή την χώρα μας προς επίτευξη συμφωνιών για κύριους “μετόχους” της ΕΕ, μπορεί να δώσει πολύ καλή ώθηση στη συνεργασία μας και στον καθορισμό της ΑΟΖ μεταξύ μας.
Αν δεν γίνει αυτό, δεν μπορώ να διακρίνω πώς η παρουσία της Τουρκίας μπορεί να μειωθεί στη Λιβύη, ειδικά μετά το μέγεθος επενδύσεων που έχουν ήδη γίνει από την Άγκυρα.
Με αυτό ως σκεπτικό προφανώς προχωράμε για τα συμφέροντα μας μέσα από τις υπάρχουσες συνεργασίες, αλλά είναι, νομίζω, σημαντικό να γνωρίζουμε τα παραπάνω, για να υπάρξει μια σοβαρή αποτίμηση και στρατηγική η οποία θα οδηγήσει σε επίτευξη και των εθνικών μας στόχων.
* Αντικειμενικός σκοπός ή συντομότερα ΑΝΣΚ στη στρατιωτική ορολογία, είναι το πραγματικό επιδιωκόμενο αποτέλεσμα μιας στρατιωτικής επιχείρησης οποιουδήποτε μεγέθους. Διακρίνεται σχετικά σε στρατηγικό, επιχειρησιακό και τακτικό σκοπό, ανάλογα με τη σημασία που θα έχει η δυνατότητα εκπλήρωσής του.
Πρώτη δημοσίευση στο Geopolitics and Daily News
