Του Γιώργου Σταμάτη, Γενικού Γραμματέα Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας – Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων
Η κοινωνική και επαγγελματική ένταξη των ατόμων με αναπηρία έχει τεθεί στο επίκεντρο των δημόσιων πολιτικών σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Η ενδυνάμωση, η προσβασιμότητα, η ανεξάρτητη διαβίωση και η ισότιμη συμμετοχή έχουν προσδιοριστεί ως οριζόντιες προτεραιότητες στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία 2021-2030, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων, τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία και την ατζέντα και τους Στόχους για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη των Ηνωμένων Εθνών ως το 2030.
Οι νέοι στρατηγικοί στόχοι της ΕΕ υπογραμμίζουν ότι τα άτομα με αναπηρία έχουν δικαίωμα σε εισοδηματική υποστήριξη που εξασφαλίζει αξιοπρεπή διαβίωση, υπηρεσίες που τους επιτρέπουν να συμμετέχουν στην αγορά εργασίας και στην κοινωνία και ένα εργασιακό περιβάλλον προσαρμοσμένο στις ανάγκες τους.
Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (OHCHR) ζήτησε να μετατοπιστεί η εστίαση από τα προγράμματα προστατευμένης απασχόλησης στην προώθηση της ίσης πρόσβασης των ατόμων με αναπηρία στην ανοιχτή αγορά εργασίας. Το στρατηγικό πλαίσιο της ΕΕ προτρέπει για διακρατική, πολυεπίπεδη συνεργασία και συνέργειες για την προώθηση προσβάσιμων υπηρεσιών για τα άτομα με αναπηρία, τη διεύρυνση των ευκαιριών απασχόλησης και την εφαρμογή βοηθητικών εργαλείων για καλύτερη απασχολησιμότητα.
Επιπρόσθετα, σε επίπεδο Ε.Ε. κυρίαρχο ρόλο διαδραματίζει η Οδηγία για την ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία, η οποία έχει ενσωματωθεί στο εθνικό Δίκαιο και έχει ως στόχο τη θεσμοθέτηση γενικού ρυθμιστικού πλαισίου για την καταπολέμηση των διακρίσεων μεταξύ άλλων και λόγω αναπηρίας.
Υπό το πρίσμα του διεθνούς Δικαίου, το δικαίωμα στην εργασία και την απασχόληση, κατοχυρώνεται στο αρ.27 της Σύμβασης των Η.Ε. για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, το οποίο αντικατοπτρίζει πλήρως το δικαιωματικό μοντέλο προσέγγισης της αναπηρίας. Αναφέρεται στο δικαίωμα των ατόμων με αναπηρία να επιλέγουν ελεύθερα και ισότιμα την εργασία που θα ασκήσουν, η οποία θα τους παρέχει ευκαιρίες για επαγγελματική ανέλιξη και θα συμβάλλει στην ανάπτυξη της προσωπικότητας τους.
Παρόλα αυτά, είναι γνωστό ότι τα άτομα με αναπηρία αντιμετωπίζουν συστηματικά υψηλότερα ποσοστά ανεργίας, αντανακλώντας ένα ευρύ φάσμα φραγμών στην αγορά εργασίας, συμπεριλαμβανομένης της περιορισμένης πρόσβασης σε σχετικές επιλογές πληροφόρησης και σταδιοδρομίας.
Τα νεαρά άτομα με αναπηρία είναι επίσης πιθανό να έχουν πολύ περιορισμένη έκθεση σε διάφορα εργασιακά περιβάλλοντα, ενώ συχνά έχουν μεγαλώσει με μειωμένες προσδοκίες σταδιοδρομίας από γονείς, δασκάλους και άλλους επαγγελματίες υποστήριξης, και επομένως μπορεί να μην έχουν ενθαρρυνθεί να εξερευνήσουν διαφορετικές προοπτικές καριέρας που είναι κατάλληλες για εκείνα.Τα άτομα με αναπηρία αναφέρουν ότι, λόγω της αναπηρίας τους, οι σχετικές πληροφορίες για την αγορά εργασίας δεν είναι προσβάσιμες, είναι δύσκολο να βρεθούν, ενώ δεν σχετίζονται με την κατάστασή τους και είναι δύσκολο να τις κατανοήσουν. Συχνά, η πληροφόρηση για άτομα με αναπηρία δεν αφορά συγκεκριμένες ευκαιρίες απασχόλησης σε συγκεκριμένους επαγγελματικούς τομείς, είναι ξεπερασμένη ή απλώς δεν υπάρχει.
Η βελτίωση της προσβασιμότητας των νέων με αναπηρίες σε πληροφόρηση για την αγορά εργασίας είναι ένα σημαντικό πρώτο βήμα.
Αυτό μπορεί να βοηθήσει στη διεύρυνση των εργασιακών τους στόχων και να τους παρέχει χρήσιμη ενημέρωση σχετικά με τα προσόντα, τις συνθήκες εργασίας, τις απολαβές και τις υφιστάμενες προοπτικές που σχετίζονται με διάφορα επαγγέλματα. Αν και η πληροφόρηση για την αγορά εργασίας δεν υποκαθιστά την πραγματική εργασιακή εμπειρία, μπορεί να εμπλουτίσει τα επαγγελματικά ενδιαφέροντα ενός νέου ατόμου, ώστε να αναπτύξει διαδρομές σταδιοδρομίας και να αποκτήσει γνώσεις για προσβάσιμες ευκαιρίες απασχόλησης.
Επίσης, η πανδημία COVID-19 έχει επιταχύνει τους ψηφιακούς μετασχηματισμούς που ήταν ήδη σε εξέλιξη, τόσο στην κοινωνία όσο και στο χώρο της εργασίας.
Λαμβάνοντας υπόψη τις συνεχιζόμενες τάσεις ψηφιοποίησης στην αγορά εργασίας, θα προκύπτουν ολοένα και περισσότερο νέες ευκαιρίες για καλύτερη προσβασιμότητα των ατόμων με αναπηρίες στην αγορά εργασίας, συμβάλλοντας στη μείωση των πολλαπλών εμποδίων που οδηγούν στην περιθωριοποίησή τους.
Η έννοια της εργασιακής κινητικότητας αποκτά νέο νόημα, καθώς είναι εφικτή η αναζήτηση ταλέντων από οπουδήποτε χωρίς φυσική μετακίνηση. Οι αισθητηριακές αναπηρίες μπορούν να αντισταθμιστούν με υποστηρικτικές τεχνολογίες. Επιπλέον, νέοι και πιο ευέλικτοι τύποι εργασίας αποκτούν μεγαλύτερη σημασία, όπως η διαδικτυακή εργασία, η εργασία σε πλατφόρμα, η επιχειρηματικότητα μέσω διαδικτύου αλλά και νέοι τύποι θέσεων εργασίας και εργασιακών καθηκόντων εμφανίζονται σε όλους τους τομείς.
Λαμβάνοντας υπόψη τις πολυάριθμες αναφορές για ελλείψεις στην αγορά εργασίας σε ολόκληρη την ΕΕ, η παροχή υπηρεσιών πληροφόρησης και υποστήριξης των ατόμων με αναπηρία για να εισέλθουν και να παραμείνουν στο εργατικό δυναμικό όχι μόνο θα βελτιώσει την ποιότητα ζωής, την αυτόνομη διαβίωση και την αυτοεκτίμησή τους, αλλά μπορεί επίσης να έχει θετικό αντίκτυπο για την κοινωνία και την οικονομία μέσω της αύξησης κάλυψης αυτών των ελλείψεων.
Στο πλαίσιο αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικός ο ρόλος των παρόχων υπηρεσιών και των επαγγελματιών που εργάζονται στον τομέα του επαγγελματικού προσανατολισμού, της υποστηριζόμενης απασχόλησης, εργασιακής ένταξης και άλλων συναφών υπηρεσιών για άτομα με αναπηρία.
Είναι πολύ σημαντικό για αυτούς τους επαγγελματίες να διαθέτουν τις απαραίτητες γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες καθώς και τα κατάλληλα εργαλεία, ώστε να μπορούν να υποστηρίξουν τα άτομα με αναπηρία όσον αφορά στην επαγγελματική τους ανάπτυξη και ετοιμότητα, σχεδιασμό σταδιοδρομίας χωρίς αποκλεισμούς και ενεργό ένταξή τους στην αγορά εργασίας.
Επιπλέον, απαιτείται ισχυρή δέσμευση όλων των εμπλεκομένων φορέων χάραξης πολιτικής και παροχής κοινωνικών υπηρεσιών στο πεδίο, αλλά και ευαισθητοποίηση των εργοδοτικών φορέων ώστε να προσφερθούν προσβάσιμες ευκαιρίες για δίκαιη και ισότιμη απασχόληση των ΑμεΑ στην αγορά εργασίας, σε εθνικό αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Τα παραπάνω αποτελούν βασικές προϋποθέσεις στο πλαίσιο των προσπαθειών μας για βελτίωση της προσβασιμότητας, των ίσων ευκαιριών και της συμπεριληπτικότητας της εκπαίδευσης, κατάρτισης και απασχόλησης για τα άτομα με αναπηρία, με στόχο να αρθούν οι παράγοντες που συντηρούν τον πολλαπλό αποκλεισμό τους από επαρκείς ευκαιρίες σταδιοδρομίας στην ανοιχτή αγορά εργασίας.
Σε αυτή την κατεύθυνση, εμπνεόμενοι από το όραμα της «Ευρωπαϊκής Ένωσης Ισότητας» και τις αρχές της κοινωνικής δικαιοσύνης, η βελτίωση της πρόσβασης όλων των ευάλωτων ομάδων, και ειδικά για τα άτομα με αναπηρίες, στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και την απασχόληση και η διεύρυνση των ευκαιριών για αναβάθμιση των δεξιοτήτων και προσόντων τους αποτελούν προτεραιότητα για τα πεδία ευθύνης μας στη Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας. Ειδικότερα, τα ζητήματα αυτά έχουν αναδειχθεί και αντιμετωπίζονται οριζόντια στο πλαίσιο της νέας Εθνικής Στρατηγικής για την Κοινωνική Ένταξη και Μείωση της Φτώχειας 2021 – 2027, που έχει ως στόχο την πρόληψη και καταπολέμηση του εργασιακού και κοινωνικού αποκλεισμού, κυρίως των ειδικών και ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού.
Επιπλέον, το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, που συνιστά το θεσμικό εργαλείο εναρμόνισης της νομοθεσίας μας με τις επιταγές της Σύμβασης, προβλέπει μεταξύ άλλων στο στόχο 14, την αύξηση του ρυθμού κάλυψης των θέσεων εργασίας, την ενσωμάτωση της διάστασης της αναπηρίας σε όλες τις σχεδιαζόμενες πολιτικέςτης ΔΥπΑ, τη θεσμοθέτηση πλαισίου για την υποστηριζόμενη απασχόληση, τη λήψη μέτρων για τη διασφάλιση των αναγκαίων εύλογων προσαρμογών και την ανάπτυξη δράσεων ενημέρωσης με σκοπό την εξάλειψη των στερεοτύπων για τις επαγγελματικές ικανότητες των ατόμων με αναπηρία.
Με τη χάραξη και την υλοποίηση αυτών των πολιτικών, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την ενεργή επαγγελματική ένταξη των ατόμων με αναπηρία, την άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων και την άρση των εμποδίων, των διακρίσεων και των κοινωνικών στερεοτύπων.
