Ο εμβολιασμός και οι δομικές αδυναμίες της Ε.Ε.

Μέσα στην Ε.Ε., υπάρχει η ανάγκη διαβούλευσης με πολλές εθνικές κυβερνήσεις  – που έχουν διαφορετικές προτεραιότητες και στόχους – πριν ο εκτελεστικός βραχίονας της Ένωσης, δηλαδή η Κομισιόν, μπορέσει να εφαρμόσει την κοινή θέση που έχει αποφασιστεί.

Η Δομική Αδυναμία

Στην παρούσα συγκυρία, το γεγονός ότι οι χώρες της ΕΕ υιοθέτησαν μία κοινή προσέγγιση στο θέμα του εμβολιασμού για να αποφύγουν τον εθνικισμό του εμβολίου, μπορεί να μην ικανοποίησε κάποιους.

Είναι εύκολο να φανταστεί κάποιος το τι θα συνέβαινε αν κάποιες ισχυρές χώρες, όπως η Γερμανία – έδρα της BioNTech – χρησιμοποιούσαν την οικονομική ισχύ τους για να εξασφαλίσουν περισσότερες δόσεις του εμβολίου.

Τα ευρωπαϊκά σχίσματα θα ενεργοποιούνταν και θα υπήρχε σύγκρουση Βορρά και Νότου ή Ανατολής και Δύσης, με αποτέλεσμα να υπάρξουν πολιτικές εντάσεις, ισχυρότερες από αυτές της κρίσης του ευρώ.

Όμως, οι 27 έμειναν στην κοινή προσέγγιση για τον εμβολιασμό και ανέθεσαν στην Κομισιόν να προμηθευτεί το εμβόλιο. Αυτό αποτέλεσε τον πρώτο παράγοντα καθυστέρησης του εμβολιασμού.

Η πρόθεση των 27 ήταν καλή, αφορούσε μεγάλα συμβόλαια για αγορά των εμβολίων κάτω από τις καλύτερες δυνατές συνθήκες. Αλλά, όπως είναι γνωστό, ο δρόμος για την κόλαση είναι στρωμένος με καλές προθέσεις.

Αυτό που δεν μπόρεσαν να υπολογίσουν οι 27, είναι οι αδυναμίες της Κομισιόν, την οποία άλλωστε οι ίδιοι έχουν δημιουργήσει.

Η Κομισιόν δεν έχει φτιαχτεί για να πραγματοποιεί μεγάλες διεθνείς προμήθειες, ιδιαίτερα για προϊόντα που βρίσκονται στα στάδια της έρευνας και της προετοιμασίας της παραγωγής, όπως είναι τα εμβόλια.

Πολύ περισσότερο, όταν όλα αυτά συμβαίνουν σε ένα καθεστώς ολιγοπωλιακής αγοράς, όπως είναι η φαρμακευτική αγορά που κυριαρχείται από έναν μικρό αριθμό εταιρειών. 

Η Κομισιόν είναι συνηθισμένη σε διαγωνισμούς για προμήθειες που αφορούν τη λειτουργία της ίδιας και για να επιτηρεί τα συμβόλαια και τις διαδικασίες των κρατών μελών της ΕΕ, για σχέδια που χρηματοδοτούνται από κοινοτικούς πόρους.

Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, να εισέλθει η Κομισιόν σε μία διαδικασία «μη ανακοινώσιμων συμβολαίων» με τις φαρμακευτικές, γιατί απλά, θα θίγονταν το κύρος της αν έρχονταν στην επιφάνεια.

Βέβαια, δεν υπάρχουν ψευδαισθήσεις ότι η Ε.Ε. και η Κομισιόν θα είχαν τις ικανότητες του αμερικανικού Δημοσίου να λειτουργούν σε αυτές τις περιπτώσεις με τη λογική της Operation Warp Speed, δηλαδή με μία γρήγορη, αποφασιστική και πιθανόν ακριβή ώθηση, για να επιτευχθεί ένας νέος στόχος.

Φάνηκε όμως ότι δεν είχε και τις δυνατότητες της βρετανικής δημόσιας διοίκησης, η οποία είναι εξοικειωμένη με μεγάλα συμβόλαια, όπως αυτό του Τούνελ της Μάγχης.

Το αποτέλεσμα ήταν, ότι οι Βρετανοί κινήθηκαν μόνοι τους και ξεκίνησαν την εμβολιαστική τους καμπάνια με κανονικούς ρυθμούς.

Η Γερμανία κινήθηκε εν μέρει και μόνη της, η Ουγγαρία και η Τσεχία προσεγγίζουν και το ρωσικό εμβόλιο με δική τους πρωτοβουλία, ενώ η Κύπρος έχει προσεγγίσει το Ισραήλ.

Από εκεί και πέρα, η κατάσταση στην Ε.Ε. εξακολουθεί να είναι «τρικυμιώδης», στην καλύτερη περίπτωση. Στις Βρυξέλλες όλοι ελπίζουν ότι θα υπάρξουν στο αμέσως προσεχές διάστημα, περισσότερες εγκρίσεις εμβολίων και ότι η παραγωγή θα αυξηθεί.

Οι προσδοκίες για την Ευρωζώνη – όπως και για τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο – είναι ότι οι εμβολιασμοί θα έχουν προχωρήσει αρκετά μέχρι τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο, ώστε να χρειάζονται πλέον, μόνο ήπιοι περιορισμοί στην οικονομική δραστηριότητα, όταν θα αυξηθούν οι εποχιακοί κίνδυνοι διασποράς του ιού στα τέλη του 2021.

Αυτή η ελπίδα βασίζεται στην υπόθεση ότι, πολλά από τα εμβόλια είναι, ή παραμένουν, επαρκώς αποτελεσματικά  – ή μπορούν να ενισχυθούν για να είναι αποτελεσματικά – για την αντιμετώπιση των μεταλλάξεων του ιού.

Οι πολιτικές διαστάσεις

Σε πολιτικό επίπεδο, στην Ε.Ε. υπάρχει νευρικότητα, λόγω επικείμενων εκλογών μέσα στο 2021.

Υπάρχουν κίνδυνοι αύξησης της επιρροής των ακροδεξιών εθνικιστικών   κομμάτων σε διάφορες χώρες, λόγω της αποτυχίας των εμβολιαστικών προγραμμάτων.

Βουλευτικές εκλογές θα γίνουν στην Ολλανδία στις 17 Μαρτίου, στη Βουλγαρία στις 4 Απριλίου, στην Κύπρο στις 23 Μαΐου, στη Γερμανία στις 26 Σεπτεμβρίου και στην Τσεχία στις 8-9 Οκτωβρίου.

Αν οι προσπάθειες στη Ρώμη για τον σχηματισμό νέας κυβέρνησης υπό τον Μάριο Ντράγκι αποτύχουν, τότε και η Ιταλία θα οδηγηθεί σε εκλογές μέσα στον Ιούνιο.

Στη Γερμανία, το ακροδεξιό AfD δύσκολα θα μπορέσει να εκμεταλλευτεί το γεγονός ότι η ΕΕ και η γερμανική κυβέρνηση απέτυχαν στα σχέδια εμβολιασμού, στο βαθμό που ενώ ασκεί κριτική και στην Άνγκελα Μέρκελ και στην ΕΕ, συστηματικά απαξιώνει τους κινδύνους που προκύπτουν από τον COVID-19.

Η Γαλλία θα έχει προεδρικές εκλογές τον Απρίλιο και Μάϊο του 2022. Ενώ μέχρι τώρα η κυβέρνηση Μακρόν διατηρούσε τον πλήρη έλεγχο των εξελίξεων, οι αστοχίες στο lockdown και στην εμβολιαστική πολιτική, δημιουργούν νέα δεδομένα.

Η Μαρί Λεπέν ενισχύεται μέσα από το αφήγημα ότι η Ε.Ε. είναι αργή και αναποτελεσματική στο θέμα του εμβολιασμού και έτσι, μειώνει τη διαφορά της από τον Εμανουέλ Μακρόν.

Υπάρχουν δημοσκοπήσεις που δείχνουν τους δύο υποψηφίους να παλεύουν στήθος με στήθος για την πρώτη θέση στον πρώτο γύρο, ενώ στον δεύτερο γύρο, η υπεροχή του Μακρόν έχει μειωθεί.

Ωστόσο, οι πολιτικοί κίνδυνοι που προαναφέρθηκαν είναι υπαρκτοί, αλλά και αναστρέψιμοι. Η επιτάχυνση των διαδικασιών εμβολιασμού τους επόμενους μήνες, αναμένεται να λειτουργήσει προς αυτή την κατεύθυνση.

Ο χώρος της νεκροπολιτικής

Οι αισιόδοξοι ευρωπαϊστές θεωρούν ότι μπορεί η ΕΕ να είναι αργή στις αντιδράσεις της, έχει μάθει όμως να λειτουργεί συλλογικά.

Να υπενθυμίσουμε ότι στις αρχές της πανδημίας τον Μάρτιο του 2020, η ΕΕ λειτούργησε με τη λογική «ο καθένας μόνος του», χωρίς να επιδείξει αλληλεγγύη στην Ιταλία και την Ισπανία που επλήγησαν περισσότερο.

Έπρεπε να υπάρξουν έντονες διαμαρτυρίες από διάφορες χώρες, ακόμη και νύξεις για αποχώρηση από την ΕΕ, για να υπάρξουν δείγματα ευρωπαϊκής αλληλεγγύης.

Η απόφαση για κοινή αντιμετώπιση της πανδημίας και της οικονομικής ύφεσης που προέκυψε, οδήγησε στη δημιουργία του Ταμείου Ανάκαμψης της ΕΕ που θα διαχειριστεί 750 δις ευρώ. Αλλά και εδώ, η ανεπάρκεια και οι καθυστερήσεις περισσεύουν.

Οι αποφάσεις για το Ταμείο Ανάκαμψης έχουν ληφθεί το καλοκαίρι του 2020, όταν οι χώρες της ΕΕ έβγαιναν από το πρώτο κύμα της πανδημίας.

Τώρα οι χώρες βρίσκονται στο δεύτερο κύμα της πανδημίας και μέχρι τον Ιούνιο, θα έχουν μπει και στο τρίτο κύμα της πανδημίας, αν υπάρξει. Η ΕΕ όμως, θα περιμένει να αποφασίσει τον Ιούνιο τους όρους ενεργοποίησης ενός πακέτου, το οποίο μπορεί να ήταν επαρκές για να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της πανδημίας εκείνη την εποχή, αλλά είναι αμφίβολο αν μπορεί να αντιμετωπίσει τις συνέπειες που θα έχουν συσσωρευτεί μέχρι το καλοκαίρι.

Οι αισιόδοξοι ευρωπαϊστές θεωρούν επίσης ότι, η απάντηση της ΕΕ στην πανδημία είναι πιο αποτελεσματική σε σύγκριση με άλλες χώρες.

Υποστηρίζουν ότι το ποσοστό των θανάτων από τον ιό στην Ευρωζώνη είναι 20% χαμηλότερο από αυτό των ΗΠΑ και 30% χαμηλότερο από αυτό του Ηνωμένου Βασιλείου.

Η εικόνα για την Ευρωζώνη είναι ανισομερής, αφού κάποιες χώρες όπως η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία έχουν πληγεί πολύ περισσότερο από τις υπόλοιπες.

Οι σύγχρονες κοινωνίες της Δύσης εξετάζουν τα θέματα των θανάτων από την πανδημία, με μία σχετική ευκολία. Γιατί το νομικό πλαίσιο που καθορίζει τη λειτουργία του πολιτικού συστήματος, αποδίδει ευθύνες μόνο κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις.

Επομένως, τα όρια της νεκροπολιτικής είναι τέτοια που να μην υπάρχουν πολιτικές ευθύνες.

Κατά τη διατύπωση του φιλόσοφου Achille Mbembe, η νεκροπολιτική αποτελεί την ύστατη έκφραση της κυριαρχίας, η οποία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό, στην εξουσία και στη δυνατότητα να επιβάλλει το ποιος μπορεί να ζήσει και το ποιος μπορεί να πεθάνει.

Το κυρίαρχο αφήγημα των ελίτ είναι ότι ο κορωνοϊός πλήττει τους πάντες, χωρίς διακρίσεις. Ωστόσο, η νεκροπολιτική αποκαλύπτεται από το γεγονός ότι ο κορωνοϊός δεν επηρεάζει τον καθέναν με τον ίδιο τρόπο.

Τον Μάρτιο και τον Απρίλιο στην Ιταλία και αλλού, υπήρχαν διαμάχες για το ποιοι πρέπει να προηγηθούν στην περίθαλψη και στις ΜΕΘ, με την προτεραιότητα να δίνεται στους νέους για να ζήσουν και στους γηραιότερους για να πεθάνουν.

Υπήρξαν ηγέτες όπως ο Τραμπ και ο Μπολσονάρο που επέμεναν ότι η οικονομία δεν έπρεπε να σταματήσει και ο ιός ήταν εύκολα αντιμετωπίσιμος, ενώ οι καραντίνες ήταν αχρείαστες, άποψη άλλωστε που συμμερίζονταν και ο Μπόρις Τζόνσον, στα πρώτα στάδια.

Από τις αποφάσεις αυτές πέθαναν χιλιάδες άνθρωποι, όμως δεν υπάρχουν ευθύνες.

Ο καπιταλισμός είναι ένα σύστημα που βασίζεται στην άνιση κατανομή των ευκαιριών για να ζήσει κάποιος ή να πεθάνει.

Η λογική της θυσίας βρίσκονταν πάντα στην καρδιά του νεοφιλελευθερισμού που λειτουργούσε πάντα με την ιδέα ότι κάποιοι αξίζουν περισσότερο από κάποιους άλλους.

Και δεν πρέπει να παραβλέπουμε το γεγονός, ότι η Ε.Ε. αποτελεί ένα από τα κυριότερα hubs του νεοφιλελευθερισμού σε παγκόσμια κλίμακα.

Και ακριβώς αυτές οι νεοφιλελεύθερες εμμονές της Ε.Ε. οδήγησαν παλαιότερα, σε πολιτικές αποφάσεις ιδιωτικοποίησης των συστημάτων υγείας και αποδυνάμωσής τους.

Οδήγησαν αργότερα σε απουσία αλληλεγγύης όταν κατέρρεαν τα κορεσμένα συστήματα υγείας της Ιταλίας και της Ισπανίας και οδηγούν και σήμερα σε καθυστερήσεις στους εμβολιασμούς και στη διανομή των οικονομικών πόρων, με αποτέλεσμα, ο αριθμός των ατόμων που θα πεθάνουν ή θα φτωχύνουν, με αποτέλεσμα να γίνουν πιο ευάλωτοι σε μετέπειτα εξελίξεις της πανδημίας-να συνεχίσει να αυξάνεται.

Πρώτη δημοσίευση στο geoeurope.org/