Θυμάμαι την κατάσταση στα Ελληνικά Πανεπιστήμια όταν ήμουν φοιτητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, πριν φύγω για μεταπτυχιακά στην Αμερική μερικές δεκαετίες πριν.
Θυμάμαι τις ακραίες καταστάσεις, την κατάσταση των κτιρίων, την έλλειψη υποδομών, και την αντιπαλότητα ανάμεσα στις φοιτητικές παρατάξεις. Και παρ’ όλα αυτά είχαμε καλό ανθρώπινο δυναμικό.
Επίσης θυμάμαι την ανοργανωσιά του Ελληνικού κράτους, την έλλειψη ενδιαφέροντος για τις ανάγκες του πολίτη, τις πελατειακές σχέσεις του τύπου με ψηφίζεις, σε προσλαμβάνω στο Δημόσιο παρότι δεν σε χρειάζομαι, δανείζομαι να σου πληρώσω το μισθό σου, τα δάνεια τα πληρώνουν τα παιδιά σου, και μη μιλάς για τις κακές υπηρεσίες γιατί σου βρήκα δουλειά.
Να μην αναφέρουμε βέβαια και όλες τις άλλες πελατειακές σχέσεις. Και ερχόντουσαν οι εθνοσωτήρες ο ένας πίσω από τον άλλο, πάντα με υποσχέσεις, σπάνια με πράξεις.
Τα καλοκαίρια που ερχόμουνα στην Ελλάδα, όταν έπρεπε να πάω σε Εφορία ή Πολεοδομία, παραδείγματος χάριν, ζούσα αυτό που όλοι οι Έλληνες δυστυχώς ζουν καθημερινά.
Tα χρόνια περάσανε, και παρ’ ότι έχουν γίνει πολλές θετικές αλλαγές, ακόμα έχεις την εντύπωση κύκλων ανάπτυξης που δεν τέμνονται πάντα.
Πώς μπορεί να ζήσει κανείς όλη τη ζωή του σε ένα σύστημα που δεν δουλεύει καλά;
Και να θέλει κάποιος να κάνει πραγματικές αλλαγές, καταλαβαίνετε πόσο δύσκολο είναι όταν έχουν δημιουργηθεί ισχυρά κατεστημένα συμφέροντα τα οποία ευημερούν από μία παθογενή κατάσταση.
Όταν το κράτος δεν δουλεύει, δημιουργείται μιά παράλληλη γκρίζα αγορά για διάφορες υπηρεσίες και εξυπηρετήσεις.
Για παράδειγμα, στο παρελθόν, αν ήθελες τηλέφωνο θα έπρεπε να περιμένεις μέχρι και είκοσι χρόνια (ναι, καλά διαβάσατε οι νεότεροι, έτσι ήταν τα πράγματα) εκτός και αν λάδωνες ή «είχες δόντι.»
Και σήμερα ακόμα το «φακελάκι» στην Ελλάδα δυστυχώς δίνει και παίρνει σε κάποιο βαθμό. Και όπως όλοι γνωρίζουμε κανένας εθνοσωτήρας της νεότερης Ελληνικής ιστορίας δεν πέθανε φτωχός.
Δεν χρειάζεται βέβαια να σας υπενθυμίζω πράγματα που τα ξέρετε καλύτερα από μένα.
Όταν πλησιάζαμε στην οικονομική κρίση, μάθαμε από μια συνομιλία κάποιου Υπουργού Οικονομικών κάπου στην Ουάσιγκτον ότι δεν έπρεπε να ανησυχούμε για το λόγο δημόσιου χρέους προς εθνικό προϊόν, διότι «με αυτά τα πράγματα θα ασχολούμαστε τώρα, πηλίκο είναι – ανεβάζεις τον παρονομαστή, μειώνεται το πηλίκο.» Και πώς ανεβάζουμε τον παρονομαστή; Δεν είναι δύσκολο.
Ο ένας αναγνώρισε μελλοντικό προϊόν σαν τωρινό, ο άλλος άλλαξε τον τρόπο μέτρησης και μέτρησε ακόμα και αυτά που δεν μπορούν να μετρηθούν, και όλοι προσεύχονταν στο Θεό να αυξηθεί το παγκόσμιο προϊόν.
Βέβαια, σαφώς, και άλλες χώρες τα κάνανε. Και αργότερα ήρθαν άλλοι πολύ πιο δημιουργικά ασαφείς φωστήρες.
Τελικά δεν πρέπει οι οικονομολόγοι να προσποιούνται τους πολιτικούς ή οι πολιτικοί να προσποιούνται τους οικονομολόγους. Διότι καλοί οικονομολόγοι εύκολα γίνονται κακοί πολιτικοί, και καλοί πολιτικοί γίνονται οι χειρότεροι οικονομολόγοι.
Έζησα τις αθέμιτες συνέπειες του ασύλου ως φοιτητής στην Ελλάδα.
Φανταστείτε, για παράδειγμα, μάθημα όπου συμφοιτητές στα πίσω έδρανα κρατάγανε κοτρώνες και κάθε λίγα λεπτά λέγανε στον καθηγητή (που πιθανώς να είχε κάνει κάποιες ατυχείς πολιτικές επιλογές στο παρελθόν) «η πέτρα σού’ ρχεται.»
Ή φανταστείτε φοιτητική συνέλευση σε αμφιθέατρο της Νομικής όταν, στα πίσω έδρανα, ένας τύπος με εμφάνιση απ’ ευθείας βγαλμένη από το «Κουρδιστό Πορτοκάλι» είναι ανεβασμένος σε ένα έδρανο και στριφογυρίζει μια τεράστια αλυσίδα.
Να μην πούμε για την ακύρωση μαθημάτων μας επειδή κάποιοι μη φοιτητές αποφάσιζαν να συγκεντρωθούν στην αίθουσα διδασκαλίας μας. Εκ των υστέρων βέβαια, μάλλον επρόκειτο για γνωστές «επαναστατικές» οργανώσεις.
Είχα την ευκαιρία να ανανεώσω την μνήμη μου όταν πέρασα λίγο χρόνο στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο σαν επισκέπτης, κάποια χρόνια πριν.
Παρ’ ότι καταλαβαίνω απολύτως την ιστορική αξία και το συμβολισμό του ασύλου, είδα ιδίοις όμμασι τι γινότανε με το άσυλο και με τα εμπορικά αλισβερίσια μεταναστών στο προαύλιο κ.λ.π.
Είχα την τύχη να συμμετάσχω αργότερα σε μία εξωτερική επιτροπή αξιολόγησης ενός τμήματος του Οικονομικού Πανεπιστημίου. Βρέθηκα στο ίδιο γραφείο του Πρυτάνεως και την αίθουσα συνεδριάσεων όπου πρόσφατα έγινε το επεισόδιο με τον νυν Πρύτανη.
Προπηλακιστήκαμε και εμείς από μία ομάδα 30-40 ατόμων με όχι πολύ καλές διαθέσεις, οι περισσότεροι φοιτητές αλλά όχι όλοι.
Και ήμουν μάρτυρας της εκδίωξης ενός μέλους της επιτροπής επειδή δεν ήταν πανεπιστημιακός αλλά ήταν μέλος της επιχειρηματικής κοινότητας (στην οποία, σημειωτέων, οι φοιτητές αυτοί αργότερα θα επιδίωκαν να εξασφαλίσουν απασχόληση).
Και είδα τον Πρύτανη να παρακαλάει τον αρχηγό, ονόματι «Αλέξανδρο,» να τον αφήσει να κάνει τη δουλειά του.
Βέβαια όταν μιλήσαμε με τους φοιτητές, αργότερα την ίδια μέρα, καταλάβαινες ότι αυτό που πραγματικά θέλανε τα παιδιά ήταν καλύτερες υπηρεσίες από το κράτος.
Και το κράτος και η παιδεία μπορούν θεωρητικά να φέρουν οικονομική ανάπτυξη. Αλλά το κράτος στην Ελλάδα είναι πολύ μεγάλο και όχι πολύ αποτελεσματικό. Λιγότερο κράτος και περισσότερη παιδεία, δηλαδή η μεταφορά πόρων στην παιδεία, θα είναι πολλαπλασιαστικός μοχλός ανάπτυξης.
Η παιδεία είναι επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο της χώρας. Βέβαια, οι δημόσιες επενδύσεις είναι επίσης θεμιτές, αλλά οι πόροι που συντηρούν ένα υπερφίαλο και πελατειακό κράτος δεν έχουν νόημα.
Αλλά ούτε η κομματικοποίηση της παιδείας ή η ασυδοσία στην παιδεία έχουν νόημα.
Να ξεκαθαρίσουμε βέβαια ότι όταν λέμε λιγότερο κράτος δεν εννοούμε λιγότερες δαπάνες για εθνική άμυνα που είναι αναγκαία.
Τελειώνοντας, υπάρχει μία αλληλεπίδραση ανάμεσα σε κράτος και παιδεία.
Η διοικητική μεταρρύθμιση και η ψηφιοποίηση που πολύ σωστά προωθεί η κυβέρνηση, όχι μόνο θα διευκολύνουν τη ζωή του πολίτη και την οικονομική δραστηριότητα, αλλά θα αυξήσουν την παραγωγικότητα στο δημόσιο και θα απελευθερώσουν πόρους.
Οι πόροι αυτοί μπορούν να ενισχύσουν την παιδεία η οποία με τη σειρά της θα αυξήσει την παραγωγικότητα στο δημόσιο περαιτέρω όπως και στον ιδιωτικό τομέα, και θα προωθήσει την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα η οποία ήδη βελτιώνεται αισθητά στην Ελλάδα. Και βέβαια η υψηλότερη παραγωγικότητα θα επιτρέψει υψηλότερους μισθούς.
Ο Φάνης Τσουλουχάς facebook.com/theofanis.tsoulouhas είναι Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Μερσέντ. Αυτό το άρθρο περιέχει αυστηρά προσωπικές απόψεις που δεν αντιπροσωπεύουν το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας.
