Του Γιώργου Σταμάτη – Γενικού Γραμματέα Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας.
Η Ευρωπαϊκή Ημέρα Ανεξάρτητης Διαβίωσης (European Day for Independent Living) καθιερώθηκε το 2013 και τιμάται κάθε χρόνο στις 5 Μαΐου. Το θεμελιώδες δικαίωμα της ανεξάρτητης διαβίωσης για τα άτομα με αναπηρία, κατοχυρώνεται στο άρθρο 19 της Σύμβασης των Η.Ε. για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία και αντικατοπτρίζει τη γενικότερη φιλοσοφία που διαπνέει το σύνολο της Σύμβασης. Σηματοδοτεί την οριστική μετάβαση από το ιατρικό μοντέλο θεώρησης της αναπηρίας στο κοινωνικό μοντέλο και αντανακλά πλήρως τη δικαιωματική προσέγγιση.
Όπως ορίζεται ρητά στη Σύμβαση, τα άτομα με αναπηρία έχουν το δικαίωμα να ζουν στην κοινωνία με ίσους όρους και να τους παρέχονται ίσες ευκαιρίες με όλους τους υπόλοιπους πολίτες. Στην κατεύθυνση αυτήν, τα συμβαλλόμενα κράτη οφείλουν να λαμβάνουν όλα τα κατάλληλα μέτρα για να παρέχουν στα άτομα με αναπηρία όλες τις απαραίτητες διευκολύνσεις.
Όπως προκύπτει από τη Σύμβαση, ως κρίσιμα στοιχεία του δικαιώματος στην ανεξάρτητη διαβίωση θεωρούνται τα εξής:
α) η δυνατότητα αυτοπροσδιορισμού και ελεύθερης επιλογής του τρόπου διαβίωσης τους,
β) η ύπαρξη και διαθεσιμότητα των απαιτούμενων υποστηρικτικών υπηρεσιών για την ουσιαστική εξασφάλιση της ανεξάρτητης διαβίωσης,
γ) ο θεσμός του προσωπικού βοηθού ως μέτρο εξατομικευμένης υποστήριξης που επιτρέπει την πραγματική εφαρμογή του δικαιώματος ανεξάρτητης διαβίωσης,
δ) η δυνατότητα για τα άτομα με αναπηρία ίσης πρόσβασης στις υπηρεσίες που απευθύνονται στο γενικό πληθυσμό.
Η ανεξάρτητη διαβίωση έχει κατακτηθεί τόσο ως στάση ζωής όσο και στην πράξη σε πολλές ανεπτυγμένες χώρες, έχοντας στον πυρήνα των παρεχόμενων υπηρεσιών της τον προσωπικό βοηθό για εκείνα τα άτομα με αναπηρία που τον χρειάζονται.
Εμπνευστής και δημιουργός αυτού του κοινωνικού μέτρου και του κινήματος της ανεξάρτητης διαβίωσης, ήταν ο Edward Roberts, ο οποίος ξεκίνησε να εφαρμόζει την Ανεξάρτητη Διαβίωση τη δεκαετία του ΄70 στις ΗΠΑ. Με τον όρο αυτόν όριζε την ενδυνάμωση του ατόμου με αναπηρία προκειμένου να αποκτήσει τον έλεγχο της ζωής του, να έχει την ελευθερία για πλήρη και ισότιμη συμμετοχή στην κοινωνία και να χρησιμοποιεί τα αναγκαία υλικά μέσα και το απαιτούμενο ανθρώπινο δυναμικό για την επίτευξη αυτών των στόχων.
Για την Ευρώπη κομβικός σταθμός υπήρξε το έτος 1989, όταν πάνω από 100 άτομα από 14 χώρες ίδρυσαν το μη κυβερνητικό οργανισμό «Ευρωπαϊκό Δίκτυο για την Ανεξάρτητη Διαβίωση», με σκοπό την προαγωγή των αρχών, αξιών και πρακτικών της ανεξάρτητης διαβίωσης, δίνοντας έμφαση στην παροχή της απαιτούμενης προσωπικής βοήθειας και των αναγκαίων τεχνικών βοηθημάτων, προκειμένου να διασφαλιστεί η ισότιμη συμμετοχή και η πλήρης ένταξη των ατόμων με αναπηρία στην κοινωνία. Τα χρόνια που ακολούθησαν, στην πλειονότητα των δυτικών χωρών θεσμοθετήθηκαν πολιτικές που διασφάλιζαν την ανεξάρτητη διαβίωση, με κυριότερη την παροχή προσωπικής βοήθειας με διάφορες μορφές.
Στην Ελλάδα, παρά το γεγονός ότι η αναγκαιότητα για τη χορήγηση προσωπικού βοηθού υπήρξε πάγιο αίτημα του αναπηρικού κινήματος, η πρώτη πολιτική δέσμευση για το σχεδιασμό και την υλοποίηση αυτού του αναγκαίου μέτρου, έγινε μόλις το 2019 από το σημερινό πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη.
Η φετινή επέτειος για την ευρωπαϊκή ημέρα ανεξάρτητης διαβίωσης βρίσκει τη χώρα μας με θεσμοθετημένη την υπηρεσία του προσωπικού βοηθού.
Με τη θέσπιση της παροχής του προσωπικού βοηθού και το γενικότερο πλέγμα υπηρεσιών κοινωνικής υποστήριξης για την ενίσχυση της διαβίωσης των ατόμων με αναπηρία στην κοινότητα, στοχεύουμε στη διασφάλιση της μέγιστης δυνατής αυτονομίας για τα άτομα με αναπηρία και στην επίτευξη της καθολικής κοινωνικής συμπερίληψης.
