Υπήρχαν εποχές που ο Τζεφ Μπέζος ήταν ένας οραματιστής επιχειρηματίας, ένας από τους ανθρώπους που αναγνώρισαν από την πρώτη στιγμή τη δυναμική ενός νέου μέσου, που είπαν ίντερνετ, και αποφάσισε να το εκμεταλλευτεί για να πουλήσει στον κόσμο βιβλία.
Και ο Brad Stone ήταν ένας από τους δημοσιογράφους που «ανακάλυπτε» νωρίς-νωρίς το δαιμόνιο μυαλό του διαδικτύου, παίρνοντάς του τις πρώτες συνεντεύξεις για μεγάλο μέσο (Newsweek).
Τα χρόνια πέρασαν όμως και ο Brad Stone έγινε πλέον ο άνθρωπος που θα μας έδινε την ευκαιρία να ρίξουμε κρυφές ματιές στα άδυτα της ζωής του, αλλά και του πνευματικού παιδιού, της Amazon.
Το αποκαλυπτικό του βιβλίο «The Everything Store» κυκλοφόρησε το 2013 και άλλαξε μονομιάς την εικόνα που είχε ο κόσμος για τον Μπέζος.
Ο Brad Stone ξαναχτύπησε προσφάτως (Μάιος του 2021) με ένα νέο πόνημα για το αφεντικό του κολοσσού στον κλάδο του ηλεκτρονικού εμπορίου, το «Amazon Unbound».
Και μας δίνει ξανά μια αφτιασίδωτη εικόνα για τον αδιανόητο πλούτο του Μπέζος, αλλά και το πώς ακριβώς τον έχει αποκτήσει…
Τι είναι ο Τζεφ Μπέζος;
Από τη μία, είναι αναμφίβολα ένας μεγάλος οραματιστής. Ένας πραγματικός νεωτεριστής, μια διάνοια του επιχειρείν με πάθος, ή καλύτερα εμμονή, με την εξυπηρέτηση του πελάτη.
Από την άλλη βέβαια είναι φαρμακερός εχθρός του συνδικαλισμού, ένας από τους πρώτους εμπνευστές των σύγχρονων μονοπωλιακών πρακτικών, αλλά και ένας μεγιστάνας που δεν δείχνει κανένα έλεος όταν πρόκειται για το ξεζούμισμα των χιλιάδων υπαλλήλων του.
Ο Brad Stone παρατηρεί εύστοχα πως τα τελευταία λίγα χρόνια η εικόνα του τρομερού επιχειρηματία υποχωρεί, για να αναδυθεί σε όλη της τη σκοτεινή μεγαλοπρέπεια η εικόνα του κακού αφεντικού.
«Αυτός δεν είναι ξεκάθαρα ο παλιός καλός Τζεφ», παρατηρεί με μια δόση ειρωνείας ο Brad Stone, ένας άνθρωπος που τον ξέρει καλύτερα από τον καθένα. Κι έτσι ένιωσε την ανάγκη να γράψει ένα βιβλίο για τα τελευταία 8 χρόνια της Amazon, έχοντας καλύψει τα πρώτα 18 έτη λειτουργίας στο πρώτο του βιβλίο.
Η μεταμόρφωση του Μπέζος δεν είναι καινούρια ιστορία, μας λέει ο Stone, ήταν ήδη καθ’ οδόν από την εποχή που το «The Everything Store» έμπαινε στα ράφια των βιβλιοπωλείων. Έχασε ωστόσο κάθε έννοια μέτρου όταν η περιουσία του άρχισε να μεγαλώνει εκθετικά.
Ο Μπέζος του 2017, με τη μισή σχεδόν περιουσία από αυτά τα 187,5 δισ. δολάρια που έχει σήμερα (εκτίμηση Forbes), δύσκολα θα αναγνώριζε τον Μπέζος του 2021.
Ο Brad παραθέτει αυτούσια τα λόγια μεγαλοστελέχους της Amazon, ο οποίος αναρωτιέται «πώς βρέθηκε σε μια τέτοια κατάσταση ένας από τους πιο πειθαρχημένους ανθρώπους του κόσμου;». Αναφερόταν στο σκάνδαλο του National Enquirer το 2019, που έφερε το διαζύγιο από τη Μακένζι και μια νέα γυναίκα στη ζωή του.
Ο Stone τον ακολουθεί στις πρόσφατες περιπέτειες της ζωής του. Ο μυστικοπαθής άλλοτε κροίσος είναι σήμερα καρικατούρα από σαπουνόπερα, μας λέει. Ακόμα και το ακριβότερο σκάφος του κόσμου θέλει πια στα χέρια του, σε μια προσπάθεια να επιδείξει τον απαράμιλλο πλούτο του.
Και ο Μπέζος βέβαια, από την πλευρά του, δεν έχει ξεχάσει τον άλλοτε φίλο του Brad Stone. Εννοείται ότι μίσησε το «The Everything Store», τόσο ο ίδιος όσο και η τότε γυναίκα του. Η βιβλιοκριτικός Μακένζι τού είχε βάλει χαρακτηριστικά ένα αστεράκι στην κριτική της.
Και ο Μπέζος αρνήθηκε φυσικά να μιλήσει στον Stone για τις ανάγκες του νέου του βιβλίου. Δεν θα την ξαναπατούσε. Δεν είναι εξάλλου πια γενικός διευθυντής της Amazon, τι τον ένοιαζε λοιπόν ένα βιβλίο για τον διαδικτυακό γίγαντα;
Για να δούμε όμως τι γράφει στο εμπρηστικό βιβλίο για τα τελευταία χρόνια τόσο του κολοσσού, που κάποιοι αποκαλούν «κάτεργο», όσο και του τουλάχιστον ιδιαίτερου αφεντικού του…
Πώς γίνεσαι ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου
Δεν είναι μυστικό πώς έχει αποκτήσει την τρομακτική του περιουσία ο Τζεφ Μπέζος. Δεν είναι φυσικά από τον μισθό που έπαιρνε ως CEO της Amazon για 20 ολόκληρα χρόνια, ένα ποσό που άγγιζε μόλις τα 81.840 δολάρια τον χρόνο(!).
Αλλά το ποσοστό που κατέχει στην Amazon, αυτό το 16% που αξίζει πάνω από 100 δισ. δολάρια.
Δεν είναι επίσης μυστικό πώς κατάφερε η Amazon να γίνει μια εταιρία αξίας 1 τρισ. δολαρίων. Δεν ήταν μόνο η καινοτομία, το cloud computing, το Amazon Web Services και η διαφήμιση που την έκαναν κολοσσό, αλλά και το Marketplace.
Με «Άγρια Δύση» το παρομοιάζει ο Stone, παραθέτοντας τα παράπονα ανθρώπων που δραστηριοποιούνται στο Marketplace της Amazon εδώ και χρόνια. «Είναι σαν να σε καλούν στο δείπνο της Ημέρας των Ευχαριστιών και να ανακαλύπτεις πως είσαι εσύ η γαλοπούλα», του είπε ένας χαρακτηριστικά.
Οι πωλητές μιλούν για χιλιάδες φτηνά προϊόντα-απομιμήσεις από την Κίνα που έχουν κατακλύσει τα ηλεκτρονικά ράφια του Amazon, υποσκελίζοντας προϊόντα με τα οποία μοιράζονται ύποπτες ομοιότητες.
Τα στελέχη του έχουν προσπαθήσει να μιλήσουν γι’ αυτό στον Μπέζος, σύμφωνα με τον Brad. Παραθέτει μάλιστα και μια εταιρική συνάντηση για το τμήμα ένδυσης της Amazon, όπου τον ρώτησαν αν πρέπει να δώσουν προτεραιότητα σε γνωστές και καλές φίρμες, αφήνοντας τα προϊόντα-«μαϊμού» σε δεύτερη μοίρα.
«Νομίζω πως πρέπει να στοχεύσουμε σε όποιον φορά ρούχα», απάντησε αυτός με τη χαρακτηριστική του ειρωνεία, «δεν έχω δει και πολλούς ανθρώπους γυμνούς τις τελευταίες μέρες».
Ο Brad πηγαίνει σε βάθος την ανάλυσή του, δεν ασχολείται ωστόσο καθόλου με τους μισθούς πείνας που δίνει ο Μπέζος στους χιλιάδες υπαλλήλους του.
Ή το γεγονός ότι διανομείς και υπάλληλοι αποθηκών αναγκάζονται να ουρούν μέσα σε πλαστικά μπουκάλια, ώστε να μη στερηθούν οι παραδόσεις τα πολύτιμα λεπτά που χρειάζεται κάποιος για να κάνει σαν άνθρωπος την ανάγκη του.
Οι αποθήκες της Amazon παρομοιάζονται με φυλακές και οι αναφορές καταφτάνουν εδώ κατά χιλιάδες. Πόσο μάλλον όταν μιλάμε για ένα αφεντικό που περιέκοψε την ασφάλιση σε 1.900 εποχιακούς εργαζομένους του, ένα ποσό που ο ίδιος βγάζει σε… 6 ώρες.
Σύμφωνα μάλιστα με το Fortune, ο Μπέζος καμαρώνει ότι είναι φοροφυγάς. Το περιοδικό μας λέει πως έχει φτάσει πολύ μακριά το πράγμα για να γλιτώνει τους φόρους που του αναλογούν. Γι’ αυτό επέλεξε εξάλλου ως έδρα της Amazon την Ουάσιγκτον και όχι την «καυτή» σε όρους τεχνολογικής βιομηχανίας Καλιφόρνια, για να γλιτώσει τη βαριά φορολογία της πολιτείας.
Το Atlantic αποκάλυψε πως το 2017 η Amazon έβγαλε καθαρό κέρδος 5,6 δισ. δολαρίων και δεν έδωσε μία σε ομοσπονδιακούς φόρους.
Αυτά μας τα είπε βέβαια ο Stone στο «The Everything Store» του και δεν είχε προφανώς λόγο να τα επαναλάβει.
Εκεί γράφει και για τον τρόπο που αντιμετώπιζε ο Μπέζος τους εκδότες στις πρώτες μέρες του ηλεκτρονικού βιβλιοπωλείου του, σαν «άρρωστες γαζέλες».
Το φιάσκο με την κατάκτηση του Διαστήματος
Η Blue Origin, η διαστημική εταιρία του Τζεφ Μπέζος, ιδρύθηκε δύο χρόνια πριν από την ανταγωνιστική SpaceX του Elon Musk και θα μπορούσε αναμφίβολα να έχει μονοπωλήσει τον κλάδο.
Όπως έδειξε όμως η Ιστορία ως τα τώρα, η πρωτοβουλία του Μπέζος έμεινε σε όλα πίσω σε σχέση με τη SpaceX, μια άβολη κατάσταση που την έφερε να μιμηθεί στα πάντα τους χειρισμούς του Musk (όπως τα κρατικά συμβόλαια και την εκτόξευση δορυφόρων για να βγαίνουν τα έξοδα).
Και έμεινε πίσω παρά το γεγονός ότι ο Μπέζος την προικίζει από την τσέπη του με 1 δισ. δολάρια ετησίως, φροντίζοντας να κλέψει και μερικές εκατοντάδες μυαλά από τον ανταγωνισμό.
Η Blue Origin είναι σήμερα σε τέτοιο σημείο που κάποια από αυτές τις εκατοντάδες μυαλά είπαν στον Stone ότι η εταιρία είναι «το επαρχιακό κλαμπ που πας για να ηρεμήσεις αφού μοχθήσεις στη SpaceX».
Όπως αποκαλύπτει το «Amazon Unbound», το κλίμα που έχει δημιουργήσει ο Μπέζος στην Blue Origin είναι τέτοιο που όταν παρουσίασε στους συναδέλφους το βαρύτιμο διαστημικό βραβείο που πήρε ένας υψηλόβαθμος υπάλληλος, κανείς δεν χειροκρότησε.
Ίσως του κρατούσαν μούτρα για τις θρυλικές πια προσβολές που εκτοξεύει στους υπαλλήλους του: «Είσαι τεμπέλης ή απλά ανίκανος;», ή το άλλο «πρέπει να εφαρμόσεις λίγη ανθρώπινη νοημοσύνη σε αυτό το πρόβλημα».
Οι χολιγουντιανές περιπέτειες
Όπως παρατηρεί διεισδυτικά ο Stone, είναι άλλο να είσαι πετυχημένος στο λιανεμπόριο και άλλο προφανώς να πας να εφαρμόσεις την ίδια συνταγή στο Διάστημα. Ή στο σινεμά.
Ο λόγος για τα Amazon Studios, άλλη μια δραστηριότητα του Μπέζος που αποφάσισε να διαφεντέψει μόνος. Τίποτα καλό δεν έχει βγει από κει, σε επίπεδο περιεχομένου. Το μόνο που βγήκε είναι αυτό το τσούρμο κατηγοριών σεξουαλικής παρενόχλησης, στο πλαίσιο του κινήματος #MeToo.
«Ξέρω τι χρειάζεται για να φτιάξεις μια καταπληκτική σειρά», δήλωνε περίτρανα το αφεντικό, το οποίο έβαλε τους δημιουργούς να δουλέψουν σαν τα στελέχη της Amazon.
Για να φτάσει μια σειρά στο γραφείο του, έπρεπε να έχει συμπληρωθεί ένα αρχείο Excel με όσα ο ίδιος είχε προκαθορίσει. Έχει η σειρά «ηρωικό πρωταγωνιστή που βιώνει ανάπτυξη και αλλαγή;». Αν όχι, αντίο σειρά.
Ο Brad λέει ακόμα πως ο Μπέζος επικεντρωνόταν ολοένα και πιο πολύ στα πάρτι του Χόλιγουντ, παρά στη δουλειά που κάνουν στο Χόλιγουντ. Εκείνος έβγαινε καθημερινά αφήνοντας τη Μακένζι στην τεράστια έπαυλή του στο Λος Άντζελες.
Σε ένα τέτοιο πάρτι γνώρισε εξάλλου και την πέτρα του σκανδάλου, την γυναίκα που κατέστρεψε τον γάμο του και σημερινή σύντροφό του, Lauren Sanchez, σύζυγο μεγαλοπαραγωγού τότε…
Πώς γίνεσαι στόχος των σκανδαλοθηρικών
Ο Μπέζος ήταν πάντα ένας μυστικοπαθής κροίσος, κρατώντας τα προσωπικά του μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Από την εποχή που μπήκε ωστόσο στη ζωή του η Sanchez, η διακριτικότητα βγήκε από το παράθυρο.
Έναν χρόνο πριν το διαζύγιό του, τον έβλεπαν να βγαίνει και να χαριεντίζεται δημοσίως με το αμόρε του σε πανάκριβα εστιατόρια του Χόλιγουντ. Αδιαφορώντας για τους παπαράτσι που καραδοκούσαν σε κάθε του βήμα.
Αυτό πήγε να εκμεταλλευτεί ο αδερφός της ερωμένης του, Michael Sanchez, στέλνοντας μηνύματα και φωτογραφίες που αντάλλαζε το παράνομο ζευγάρι στο σκανδαλοθηρικό National Enquirer, πυροδοτώντας ένα θρίλερ επικών προδιαγραφών. Και μια απόπειρα εκβιασμού, αλίμονο.
Κανείς δεν ξέρει γιατί νοιάστηκε τόσο λίγο για το κακό που έκανε στη γυναίκα του διατηρώντας εξωσυζυγική σχέση για έναν ολόκληρο χρόνο πριν το διαζύγιο.
Ίσως γιατί «αυτός δεν είναι ξεκάθαρα ο παλιός καλός Τζεφ»…
