Αν και δεν έχει ακόμη εγκαινιαστεί το μισό έχει ήδη γεμίσει. Πρόκειται για ένα κοιμητήριο που έχει φτιαχτεί στη νότια Τυνησία με στόχο να υποδεχτεί σορούς άγνωστων μεταναστών που έχασαν τη ζωή τους προσπαθώντας να φτάσουν στην Ευρώπη ώστε να τους αποδώσει την αξιοπρέπειά τους και ίσως, μια μέρα, το όνομά τους.
Μπαίνοντας κανείς θα συναντά μια παραδοσιακή πόρτα του 18ου αιώνα, δρομάκια με κεραμικά ζωγραφισμένα στο χέρι και, κάτω από έναν λευκό θόλο, μια αίθουσα προσευχής για όλες τις θρησκείες. Το χώρος ονομάστηκε «Κήπος της Αφρικής» και είναι το έργο του Ρασίντ Κοραϊσί, ενός Αλγερινού καλλιτέχνη και θρησκευόμενου.
«Οι μετανάστες που ενταφιάζονται εδώ, ”κολασμένοι της θάλασσας”, ήρθαν αντιμέτωποι με τη Σαχάρα, γκάνγκστερ, τρομοκράτες, μερικές φορές τα βασανιστήρια ή ένα ναυάγιο», λέει. «Ήθελα να τους φτιάξω μια αρχή του Παραδείσου μετά την κόλαση της διέλευσης» εξηγεί.
Στα τέλη του 2018, αγόρασε στο Ζαρζίς, κοντά στα σύνορα με τη Λιβύη, αυτό το οικόπεδο που περιβάλλεται από ελιές, το οποίο θα εγκαινιαστεί σήμερα από τη διευθύντρια της Unesco, Οντέ Αζουλέ.
«Γυναίκα με μαύρο φόρεμα, παραλία Χασανί, Άνδρας με μαύρο πουλόβερ, Ξενοδοχείο 4 Εποχές», σχεδόν 200 αριθμημένα λευκά μνήματα παραταγμένα το ένα δίπλα στο άλλο και περιβάλλονται από πέντε ελιές που συμβολίζουν τους πυλώνες του Ισλάμ και δώδεκα αμπέλια για τους χριστιανούς Αποστόλους.
Γιασεμιά, νυχτολούλουδα και άλλοι θάμνοι ευωδιάζουν αυτό τον τόπο όπου οι σοροί φθάνουν καμιά φορά σε κατάσταση σήψης.
Έχοντας αναχωρήσει από τη Λιβύη ή μερικές φορές από την Τυνησία, διασώζονται στα ανοικτά ή προσαράζουν στις παραλίες του τυνησιακού νότου λόγω των θαλάσσιων ρευμάτων.
Η Βίκι, μια 26χρονη Νιγηριανή, που έφθασε στην Τυνησία με τα πόδια έπειτα από πολλές μάταιες προσπάθειες να φθάσει στην Ιταλία από τη Λιβύη, περπατά ανάμεσα στα δρομάκια με έναν κόμπο στον λαιμό.
«Ήταν το όνειρό μου να πάω στην Ευρώπη για να ασχοληθώ με τη μόδα, αλλά έζησα μια κόλαση», αναφέρει και προσθέτει: «Όταν το βλέπω αυτό, δεν είμαι πια σίγουρη ότι θέλω να ξαναβγώ στη θάλασσα».
Έχουν προβλεφθεί κτίρια για επιτόπου νεκροψίες προκειμένου να διευκολυνθεί η εργασία της ταυτοποίησης.
Τώρα οι αναλύσεις γίνονται από το νοσοκομείο της Γκαμπές, σε απόσταση 140 χλμ., αναγκάζοντας τις αρχές να μεταφέρουν τις σορούς σε επισφαλείς συνθήκες.
Μια οικογένεια από τη Λιβύη ήρθε να προσευχηθεί στο μνήμα ενός νεαρού άνδρα, ο οποίος ταυτοποιήθηκε από τους συντρόφους του στο ταξίδι.
«Τους προτείναμε να φέρουμε τη σορό στο σπίτι τους, αλλά ο πατέρας απάντησε ”Ο Θεός τον εγκατάλειψε στη Λιβύη, κρατείστε τον εδώ”» τονίζει ο Ρασίντ Κοραϊσί.
Ο 74χρονος καλλιτέχνης, που έχει κάνει εκθέσεις στο Λονδίνο, τη Νέα Υόρκη, το Παρίσι, έχασε κι ο ίδιος έναν αδελφό, που παρασύρθηκε από το ρεύμα ενώ έκανε μπάνιο στη Μεσόγειο.
Σκέφθηκε τη δημιουργία αυτού του κήπου «για να βοηθήσει τις οικογένειες να πενθήσουν, γνωρίζοντας ότι υπάρχει ένα αξιοπρεπές μέρος ταφής».
«Είναι επίσης ένας συμβολικός τόπος, όπως το μνημείο του άγνωστου στρατιώτη, γιατί όλος ο κόσμος είναι υπεύθυνος για αυτή την τραγωδία», υπογραμμίζει.
Μέλος της Τιτζανίγια, μιας επιδραστικής αδελφότητας σούφι, ξεκίνησε το σχέδιο αυτό, το οποίο χρηματοδοτεί εξ ολοκλήρου, στη Ζαρζίς, πόλη ψαράδων, για τον ενταφιασμό δεκάδων πτωμάτων που φθάνουν εδώ κάθε καλοκαίρι.
Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, ο δήμος, ένας από τους λίγους που φροντίζει τις σορούς των μεταναστών στην περιοχή, έχει ενταφιάσει τουλάχιστον 1.000 που ήρθαν από την Αφρική, την Ασία ή γειτονικές πόλεις.
«Πολλοί νέοι της Ζαρζίς έφυγαν για την Ευρώπη διά θαλάσσης, υπήρξαν νεκροί, και όταν βλέπουμε αυτούς εδώ τους εμιγκρέδες, βλέπουμε τα παιδιά μας», εξηγεί στο AFP ο δήμαρχος Μεκί Λουραϊέντ.
Στο πρώην κοιμητήριο, ένα αμμώδες οικόπεδο κοντά σε μια πρώην χωματερή, δημοτικοί υπάλληλοι με τη βοήθεια εθελοντών ενταφίασαν τουλάχιστον 600 αγνώστους.
Μόνο το μνήμα μιας Νιγηριανής, της Ροζ-Μαρί, έχει λίγο τσιμέντο και μερικά λουλούδια.
«Αν είχαμε τα μέσα δεν θα αφήναμε το κοιμητήριο σε αυτή την κατάσταση», παραδέχεται ο δήμαρχος.
Αυτό το δημοτικό οικόπεδο ήταν σχεδόν γεμάτο όταν περίπου εκατό σοροί έφθασαν τον Ιούλιο του 2019. Χρειάστηκε να ανασκαφθούν οι πρώτοι τάφοι στον Κήπο της Αφρικής προτού καν αρχίσουν οι εργασίες.
Από τότε, σοροί συνεχίζουν να συρρέουν κάθε εβδομάδα, ιδίως το καλοκαίρι, εποχή αναχωρήσεων που σημαδεύτηκε φέτος από μια καθαρή αύξηση των διελεύσεων από την Τυνησία ή τη γειτονική Λιβύη, που έχει μόλις βγει από μια δεκαετία συγκρούσεων.
Περισσότερα από 200 λευκά τούβλα σημαδεύουν τις κενές θέσεις – όμως ο Κοραϊσί φοβάται ότι θα έχουν όλες καταληφθεί μέχρι τα τέλη του καλοκαιριού.
«Έχει γίνει ήδη πρόβλεψη για μια πόρτα και ζητήσαμε να αγοράσουμε το γειτονικό οικόπεδο για να μεγαλώσουμε το κοιμητήριο» υπογραμμίζει.
