Παρατηρήσεις του Ανδριανού Γκουρμπάτση:
Στο σχέδιο νόμου: <<Εθνικός Μηχανισμός Διαχείρισης Κρίσεων και Αντιμετώπισης Κινδύνων, Αναδιάρθρωση της ΓΓΠΠ, Αναβάθμιση Εθελοντισμού Πολιτικής Προστασίας, Αναδιοργάνωση του Πυροσβεστικού Σώματος και άλλες διατάξεις>>
<<Παθογένειες και δυσλειτουργίες του παρελθόντος δεν διορθώνονται με το υπό ψήφιση σχέδιο νόμου για την αναδιάρθρωση της Πολιτικής Προστασίας>>
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το συγκεκριμένο σχέδιο νόμου έχει το εξής (ουσιαστικό και νομοτεχνικό) προφίλ: Είναι ένα συνονθύλευμα συρραφής ορισμένων διατάξεων, όπου αναμόχλευσαν οι αρμόδιοι, για μεν την ΠΟΛΙΤΙΚΉ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ, τις βασικές διατάξεις του ισχύοντος σήμερα σχετικού νομικού πλαισίου (Ν. 3013/2002 και Ν. 4249/2014), στις οποίες πρόσθεσαν και τις σημαντικές δυσλειτουργίες του, που οδήγησαν στην εθνική τραγωδία στο Μάτι, για δε το ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΟ ΣΩΜΑ, τις διατάξεις και πάλι του ισχύοντος βασικού νομικού πλαισίου (Ν. 3511/2006, Ν. 4249/2014, Ν. 2800/2000, Ν. 3938/2011 και ΠΔ 350/1992, ΠΔ 210/1992) και σε όλο αυτό το νομοθετικό μόρφωμα – που το αποκαλούν στην Αιτιολογική Έκθεση <<σύγχρονο>> – πρόσθεσαν αδικαιολόγητα υπέρμετρες αρμοδιότητες κι εξουσίες του Γενικού Γραμματέα Πολιτικής Προστασίας (γίνεται Υπερυπουργός) και αδιαφανείς διαδικασίες, λχ απόρρητες δαπάνες, εμπλουτισμένο με πολλές άλλες διατάξεις που εξυπηρετούν πληθώρα σκοπιμοτήτων και ρουσφετολογικές εξυπηρετήσεις, έτσι ώστε να βολευτούν με αναξιοκρατικά κριτήρια οι ημέτεροι και αρεστοί και όχι οι άριστοι. Τελικό αποτέλεσμα, η σύσταση ενός εξόχως δαιδαλώδους, πολύ δυσκίνητου και γραφειοκρατικού και ιδιαίτερα πολυδάπανου Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας, που στην πράξη δεν θα μπορεί να λειτουργήσει αναποτελεσματικά και παράλληλα τη διάλυση της μέχρι σήμερα αυτονομίας του Πυροσβεστικού Σώματος.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Ειδικότερα με το συγκεκριμένο σχέδιο νόμου δεν θεραπεύονται οι σπουδαιότερες παθογένειες και δυσλειτουργίες του παρελθόντος, που πρόσφατα οδήγησαν και στην εθνική τραγωδία στο Μάτι την 23 Ιουλίου 2018, παρόλο που αυτό ήταν το ζητούμενο και ο επιδιωκόμενος σκοπός αναδιάρθρωσις του συστήματος πολιτικής προστασίας. Πιο συγκεκριμένα ενδεικτικά αυτές είναι οι εξής:
1) Το ζητούμενο μέχρι σήμερα και κοινή διαπίστωση όλων ότι το σημαντικότερο πρόβλημα σε μια φυσική ή ανθρωπογενή καταστροφή είναι η έλλειψη συντονισμού των εμπλεκομένων δυνάμεων. Και στο ως άνω σχέδιο νόμου λοιπόν δεν έχει θεσμοθετηθεί ένα (μονοπρόσωπο – και όχι συλλογικό – όργανο, που είναι είναι παρών στην περιοχή που εκτυλίσσεται η καταστροφή ή απειλή και θα έχει την ευθύνη του επιχειρησιακού σχεδιασμού και συντονισμού (δηλαδή θα αποφασίζει και θα δίνει εντολές) όλων των συναρμόδιων επιχειρησιακά εμπλεκομένων δυνάμεων πολιτικής προστασίας και όσων άλλων συνεπικουρούν στο έργο τους αυτές στην αντιμετώπιση της κατά το στάδιο της πλήρους ανάπτυξης και εξέλιξης αυτού του φαινομένου.
2) Η ανυπαρξία ενός αυτόνομου και αυτοτελούς Εθνικού Επιχειρησιακού Κέντρου Πολιτικής Προστασίας στελεχωμένο με προσωπικό από όλες τις δυνάμεις πολιτικής προστασίας (ΕΔ, ΠΣ, ΕΛΑΣ, ΛΣ-ΕΛΑΚΤ, ΔΑΣΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ, ΕΚΕΠΥ, ΕΚΑΒ, ΟΑΣΠ, κ.α.) πέρα και εκτός δομής του Πυροσβεστικού Σώματος, όπως δηλαδή ήταν πριν τον ν. 4249/2014, στο οποίο θα υπάγονται μόνον επιχειρησιακά τα Επιχειρησιακά – Συντονιστικά Κέντρα όλων των δυνάμεων πολιτικής προστασίας. Με το συγκεκριμένο σχέδιο νόμου και πιο συγκεκριμένα το άρθρο 36 ιδρύεται το Εθνικό Συντονιστικό Κέντρο Επιχειρήσεων και Διαχείρισης Κινδύνων (ΕΣΚΕΔΙΚ), ως Ειδική Υπηρεσία του ΠΣ, και όχι της ΓΓΠΠ, όπως θα έπρεπε, αφού το ΠΣ είναι μια από τις πολλές δυνάμεις πολιτικής προστασίας, που εποπτεύεται όμως από τον Γενικό Γραμματέα Πολιτικής Προστασίας (άρθρο 36, παρ. 1). Μπορεί μεν το ΕΣΚΕΔΙΚ ν΄ αναφέρεται στον νόμο ως επιχειρησιακή δομή του Εθνικού Μηχανισμού, όμως δεν έχει την αρμοδιότητα του οργάνου που περιγράφεται στην προηγούμενη παρατήρηση. Και τούτο γιατί, σύμφωνα με την παρ. 2 (γ) του ιδίου ως άνω άρθρου, στην αρμοδιότητα του ανήκει ο επιχειρησιακός συντονισμός και η συνεργασία Υπηρεσιών κι αυτό, όπως αναφέρεται και στην Αιτιολογική Έκθεση, <<μέσω των συστηνόμενων μονάδων ανά τομέα επιχειρησιακής δράσης επιτυγχάνει την ταχύτερη και αποτελεσματικότερη ροή και διαχείριση της επιχειρησιακής πληροφορίας…>>. Όμως αυτό, όπως ήδη προαναφέρθηκε, δεν είναι το ζητούμενο από το νέο θεσμικό και νομοθετικό πλαίσιο πολιτικής προστασίας που επιχειρείται με το προαναφερόμενο σχέδιο νόμου. Πέραν όμως των ανωτέρω, όπως είναι διαρθρωμένη η δομή του ΕΣΚΕΔΙΚ, ως Ειδικής Υπηρεσίας ΠΣ και όχι της ΓΓΠΠ και με το συγκεκριμένο προσωπικό στελέχωσης και διοίκησης αυτού, δεν θα μπορεί να διαχειριστεί όλα τα είδη φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών ή απειλών, όπως λχ μιας θανατηφόρου για τον άνθρωπο επιδημίας (πχ τύπου κοροναϊού), μιας βιολογικής επίθεσης ή τρομοκρατικής απειλής, μιας εκτεταμένης ατμοσφαιρικής ή θαλάσσιας ρύπανσης κλπ.
3) Ο αποτυχημένος θεσμός της προληπτικής Οργανωμένης Απομάκρυνσης Πολιτών, όπως ίσχυε στο υφιστάμενο νομικό πλαίσιο, σύμφωνα με το άρθρο 108, παρ. 5 (στ) του Ν. 4249/2014, λόγω του ότι είναι δυσκίνητος και εξ αυτής της δυσλειτουργίας του οδήγησε, μεταξύ άλλων αιτιών, στο θάνατο τα 102 αθώα θύματα στο Μάτι, δυστυχώς επαναλήφθηκε, ως έχει και στο συγκεκριμένο σχέδιο νόμου. Θα έπρεπε ωστόσο, κατά την άποψή μου, την απόφαση για την οργανωμένη απομάκρυνση να λαμβάνει μόνον ο επικεφαλής των δυνάμεων που έχει την επιχειρησιακή ευθύνη του συντονισμού σε συγκεκριμένη καταστροφή, όπως λχ ο επικεφαλής αξιωματικός ΠΣ σε μια δασική πυρκαγιά και να υλοποιείται με βάση τα σχετικά επιχειρησιακά σχέδια από τους αρμόδιους τοπικούς άρχοντες (Δήμαρχο ή Περιφερειάρχη, ανάλογα την περίπτωση) και όχι να αποφασίζεται από όργανα των ΟΤΑ (α΄ και β΄ βαθμού), που δεν έχουν γνώσεις και εμπειρία για την εκτίμηση της απειλής και του κινδύνου και γενικά της κατάστασης κι αυτό οδηγεί σε διαχειριστικά λάθη σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, όπως στο Μάτι.
4) Ανυπαρξία διάταξης που θα προβλέπει ρητά και θα ρυθμίζει αυτοδίκαια κυρώσεις, λχ λόγος αυτοδίκαιης παύσης και ανάκλησης του διορισμού οργάνων, λχ Γενικού Γραμματέα Πολιτικής Προστασίας, Διοικητή ΣΟΠΠ, Περιφερειακών Συντονιστών, όσων οργάνων δεν εφαρμόζουν έγκαιρα και πιστά τις προβλεπόμενες από τον νόμο για καθένα από αυτά αρμοδιότητες. Μέχρι σήμερα δεν υπήρξε στο σχετικό νομικό πλαίσιο τέτοια ρύθμιση και είναι ένα από τα ζητούμενα για να καταστήσει αποτελεσματικό έναν κρατικό μηχανισμό.
Πέραν όμως των ανωτέρω, υπάρχουν πολλές άλλες ρυθμίσεις του ως άνω σχεδίου νόμου που καθιστούν τον Εθνικό Μηχανισμό δυσκίνητο και αναποτελεσματικό, παρόλο που είναι πολύ κοστοβόρος. Πιο συγκεκριμένα:
Η δημιουργία πολλών (μονοπρόσωπων και πολυμελών), άρα δυσκίνητων συντονιστικών οργάνων και δομών, με παράλληλα ίδιες αρμοδιότητες συνεπώς αλληλοεπικάλυψη και σύγκρουση αρμοδιοτήτων. Παράδειγμα η λειτουργία του νέου ΚΕΜΕΔΙΚ (άρθρο 40 σχεδίου νόμου) με το ισχύον σήμερα ΚΕΜΕΑ, εντός του ιδίου Υπουργείου με ίδιες ή συναφείς παράλληλα αρμοδιότητες και αποστολή. Τα συγκεκριμένα όργανα (πολυμελή ή μονοπρόσωπα), που συντονίζουν δράσεις πολιτικής προστασίας είναι:
Συντονιστικά Όργανα
1) Ο Γενικός Γραμματέας Πολιτικής προστασίας (άρθρο 30, παρ. 2 (α), 2) Η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας (άρθρα 28 και 29, παρ. 2 και 4), 3) Το ΕΣΚΕΔΙΚ (άρθρο36, παρ. 2 (γ), 4) Οι Επικεφαλής των ΠΔΕΑ (άρθρο 10, παρ. 2 (α), 5) Το ΣΟΠΠ (άρθρο 12, παρ. 1 (α), 6) Τα ΠΕΣΟΠΠ (άρθρα 13 και 14 (α), 7) Τα ΤΕΣΟΠΠ (άρθρα 15 και 16 (α), 8) Ο Διοικητής ΣΟΠΠ (άρθρο 92 Ν. 4623/2019), 9) Οι Περιφερειακοί Συντονιστές (άρθρο 93 Ν. 4623/2019), 9) Οι Αντιπεριφερειάρχες θεματικοί και χωρικοί και οι Εντεταλμένοι Σύμβουλοι Πολιτικής Προστασίας, 10) Οι Αυτοτελείς Διευθύνσεις Πολιτικής Προστασίας των Περιφερειών (άρθρο 20, παρ. 1(α), 11) Τα Αυτοτελή Τμήματα ή Γραφεία, ανάλογα, Πολιτικής Προστασίας των Δήμων (άρθρο21, παρ. 1(α).
Περαιτέρω, Υποστηρικτικές Δομές του Εθνικού Μηχανισμού με πολυμελή διοίκηση αποτελούν: α) Επιτελική Δομή ΕΣΠΑ Πολιτικής Προστασίας (άρθρο 37), β) Επιχειρησιακό Ταμείο Πρόληψης και Αντιμετώπισης Κινδύνων (ΕΤΠΑΚ) με 9μελές ΔΣ (άρθρο 38), γ) Εθνική Σχολή Διαχείρισης Κρίσεων και Αντιμετώπισης Κινδύνων, με 9μελές ΔΣ που υποστηρίζεται από 7μελές Επιστημονικό Συμβούλιο (άρθρο 39), δ) ΚΕΜΕΔΙΚ με 5μελές ΔΣ (άρθρο 40), ε) Μόνιμο Επιστημονικό Συμβούλιο Πολιτικής Προστασίας, με 5μελές ΔΣ για υποστήριξη του ΣΟΠΠ (άρθρο 41), στ) Επιτροπή Εκτίμησης Κινδύνου (άρθρο 42) , ζ) Ευρωπαϊκό Κέντρο Δασικών Πυρκαγιών, με 9μελή Διοικούσα Επιτροπή, που επικουρείται από 9μελή Επιστημονική Επιτροπή (άρθρο 43).
Το ζητούμενο όμως δεν είναι η σύσταση τόσο πολλών οργάνων και δομών με συντονιστική δράση, γιατί αυτό θα προκαλέσει δυσλειτουργία του Εθνικού Μηχανισμού και θα προσθέσει προβλήματα στα ήδη υπάρχοντα και δεν επιλύσει. Τέτοια όργανα θεσπίζονται πολλά και βέβαια δεν χρειάζονται. Το ζητούμενο, όπως προαναφέρθηκε είναι η ύπαρξη ενός οργάνου που θα έχει την επιχειρησιακή ευθύνη του συντονισμού των εμπλεκομένων επιχειρησιακά δυνάμεων κατά την αντιμετώπιση της καταστροφής και τέτοιο όργανο δεν υπάρχει μέχρι σήμερα ούτε προβλέπεται με τις διατάξεις του σχεδίου νόμου. Χαρακτηριστικά αναφέρεται στην Αιτιολογική Έκθεση <<Δημιουργούνται δομές και όργανα συντονισμού σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο…>>, χωρίς να αναφέρεται ο δικαιολογητικός λόγος σύστασής τους.
Παύει η αυτονομία και αυτοτέλεια του Πυροσβεστικού Σώματος που είχε μέχρι σήμερα, ως ένα εκ των δύο αυτοτελώς λειτουργούντων Σωμάτων Ασφαλείας στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η υποβάθμιση και αυτονομία της Πυροσβεστικής Ακαδημίας και η ένταξη της ως μίας εκ των τριών Σχολών της Εθνικής Σχολής Διαχείρισης Κρίσεων και Αντιμετώπισης Κινδύνων (άρθρο 39, παρ. 1 σχεδίου νόμου). Η ως άνω κατάργηση της αυτονομίας και αυτοτέλειας του ΠΣ με τη διαρθρωτική δομή που λαμβάνει ο Εθνικό Μηχανισμός στο εγγύς ή απώτερο μέλλον θα οδηγήσει αναπόφευκτα τις Υπηρεσίες και το προσωπικό του από την Κεντρική Διοίκηση που υπάγεται σήμερα, στην Τοπική Αυτοδιοίκηση για την ενίσχυση των δυνάμεων πολιτικής προστασίας. Βέβαια την επικίνδυνη αυτή εξέλιξη του ΠΣ οι ανώτατοι και ανώτεροι αξιωματικοί σήμερα δεν διαβλέπουν για να μιλήσουν δημόσια, αφού υπνωτισμένοι από τις πολλές θέσεις που συνιστώνται στους ανώτατους βαθμούς τις ιεραρχίας καθώς και άλλες ρουσφετολογικές ρυθμίσεις που περιλαμβάνονται στο σχέδιο νόμου δεν βλέπουν τον προεκτεθέντα κίνδυνο η ή καλύτερα τον βλέπουν αλλά σιωπούν.
Είναι πρωτόγνωρο στη Δημόσια Διοίκηση αυτό που συμβαίνει με τις νομοθετικές εξουσιοδοτήσεις. Συγκεκριμένα γίνεται κατάχρηση του νομοθέτη αυτού του σχεδίου νόμου του συνταγματικά κατοχυρωμένου και προβλεπόμενου από το άρθρο 43, παρ. 2 του Συντάγματος δικαιώματος να μεταβιβάζει η Βουλή σε άλλα όργανα της Διοίκησης, λχ Υπουργό, Γενικό Γραμματέα ΠΠ, να νομοθετεί. Πιο συγκεκριμένα προβλέπεται η έκδοση (128) κανονιστικών πράξεων, όπως Προεδρικά Διατάγματα, ΚΥΑ, Αποφάσεις Υπουργού ή Γενικού Γραμματέα Πολιτικής Προστασίας για την εξειδίκευση, υλοποίηση και εφαρμογή των διατάξεων του σχεδίου νόμου, ορισμένες εκ των οποίων είναι αμφιβόλου συνταγματικότητας αφού προσκρούουν στο άρθρο 43, παρ. 2 εδ β΄ Συντ. Ο πολύ μεγάλος αυτός αριθμός κανονιστικών πράξεων που πρέπει να εκδοθούν για να εφαρμοστούν οι ρυθμίσεις για τον Εθνικό Μηχανισμό δεν προβλέπω ότι θα έχουν εκδοθεί μέχρι την ερχόμενη αντιπυρική περίοδο και συνεπώς αυτή θα βρει απροετοίμαστο και ανοργάνωτο τον εν λόγω Μηχανισμό και όλες τις δυνάμεις πολιτικής προστασίας.
Περαιτέρω εκτός των ανωτέρω, υπάρχουν και άλλες διατάξεις του ως άνω σχεδίου νόμου που, εκτός από πληθώρα σκοπιμοτήτων, λχ ίδρυση κομματικού στρατού, αναξιοκρατία κλπ, εισάγουν ρυθμίσεις που προβλέπουν αδικαιολογήτως αδιαφανείς (ύποπτες) διαδικασίες καθώς και εκείνες που εισάγουν αδικαιολογήτως παρεκκλίσεις από την κείμενη για το Δημόσιο νομοθεσία για θέματα που δεν υπάρχει νόμιμος λόγος και αιτία. Ειδικότερα και ενδικτικώς:
Από το άρθρο 53 προβλέπονται απόρρητες δαπάνες (ειδική πίστωση επειγουσών απόρρητων εθνικών αναγκών), για τις οποίες δεν υπάρχει κανένας λόγος και κανένα δημόσιο συμφέρον ή εθνική ανάγκη για να υπάρχει αδιαφάνεια των σχετικών αυτών ειδικών πιστώσεων.
Ο Γενικός Διευθυντής Συντονισμού της ΓΓΠΠ, κατά το άρθρο 33, παρ. 1 (γ), ο Προϊστάμενος Γενικής Διεύθυνσης (άρθρο 50) και ο Προϊστάμενος Διεύθυνσης της ΓΓΠΠ (άρθρο 51), ορίζονται με απόφαση του Γενικού Γραμματέα Πολιτικής Προστασίας, προφανώς κατά παρέκκλιση των σχετικών διατάξεων που ισχύουν στο Δημόσιο για τις θέσεις αυτές, αφού δεν γίνεται καμία επίκληση αυτών.
Επίσης κατά το άρθρο 42, παρ. 3, έργο ή εργασίες, χαρακτηριζόμενες ως κατεπείγουσες και άμεσης υλοποίησης, γίνονται κατά παρέκκλιση κάθε άλλης διάταξης.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ
Κατόπιν των ανωτέρω παθογενειών, δυσλειτουργιών και προβλημάτων που ανακύπτουν από την εφαρμογή των διατάξεων του σχεδίου νόμου, πιστεύω ότι η αναποτελεσματικότητα του Εθνικού Μηχανισμού Διαχείρισης Κρίσεων και Εκτάκτων Αναγκών είναι προδιαγεγραμμένη και η αποτυχία του δεδομένη.
Με το συγκεκριμένο νομοσχέδιο με εκπλήσσει το γεγονός πώς ο Υπουργός, κ. Μιχάλης Χρυσοχοίδης, τον οποίο τυγχάνει να γνωρίζω καλά, ως πολιτικό υπέρμαχο της νομιμότητας και αξιοκρατίας κλπ, θα υποστηρίξει στη Βουλή αυτό που εξυπηρετεί μόνον σκοπιμότητες και αναξιοκρατία και ως εκ τούτου είναι κόντρα στα πιστεύω του.
Ανδριανός Γκουρμπάτσης
Αντιστράτηγος – Υπαρχηγός ΠΣ, ε.α, Νομικός
