Το παράδειγμα του πέρση στρατιωτικού διοικητή Αρσάμη θα πρέπει να προβληματίσει όσους ασκούν με οποιοδήποτε τρόπο διοίκηση. Ο καθένας από εμάς ας προσαρμόσει το ιστορικό αυτό παράδειγμα στα δικά του δεδομένα και ας δει με πνεύμα αυτοκριτικής παρόμοια λάθει που ενδεχομένως πράττει…
Βρισκόμαστε στις αρχές του καλοκαιριού του 333 π.Χ., ο Αλέξανδρος αφού άφησε πίσω του το Γόρδιο, κερδίζοντας τις καλύτερες εντυπώσεις με τη λύση ή κατά άλλους την κοπή του ¨θρυλικού κόμπου¨, διένυσε 130 χιλιόμετρα και έφτασε στην καρδιά της σύγχρονης Τουρκίας: στην Κιλικία, ανατολικά της Άγκυρας. Η Κιλικία επρόκειτο να αποτελέσει την βάση της μακεδονικής στρατιάς για τους επόμενους μήνες. Στην περιοχή ο Αλέξανδρος θα μείνει έως το φθινόπωρο του 333.
Σατράπης της Κιλικίας ήταν ο Αρσάμης, ένας από τους διοικητές του περσικού στρατού στο Γρανικό ποταμό. Ο Αρσάμης ήταν παρών στην περίφημη σύσκεψη της Ζέλειας, που έλαβε χώρα μεταξύ των Περσών σατραπών της Μικράς Ασίας. Εκεί κυριάρχησε η μορφή του Ρόδιου Μέμνονα, του Έλληνα στρατηγού του Δαρείου που υποστήριξε σθεναρά την τακτική της καμένης γης σε συνδυασμό με την επιθετική δραστηριότητα του περσικού στόλου στο Αιγαίο και στον Ελλήσποντο με σκοπό την αποκοπή της σύνδεσης Ευρώπης-Ασίας, κάτι τέτοιο σίγουρα θα έφερνε σε δύσκολη θέση τον Αλέξανδρο. Η πρόταση του Ρόδιου τελικά απορρίφθηκε από τους υπερόπτες σατράπες.
Η εξέλιξη όμως των επιχειρήσεων και η συντριβή των περσικών δυνάμεων στο Γρανικό δικαίωσε το Μέμνονα. Ο Αρσάμης έκτοτε έγινε φανατικός υποστηρικτής της τακτικής της ¨καμένης γης¨, περιμένοντας την κατάλληλη ευκαιρία να την εφαρμόσει. Στα νότια της Κιλικίας υπήρχαν οι επονομαζόμενες ¨Πύλες της Κιλικίας¨, ήταν μια αρκετά στενή διάβαση με ρεματιές και αυλάκια γύρω γύρω ανάμεσα στα βουνά Γκιουλέκ Μπουγκάς, Ήταν η τέλεια παγίδα, ο Αλέξανδρος σίγουρα πίστευε ότι θα φυλάσσονταν από ισχυρές δυνάμεις.
Σύμφωνα με τον Ξενοφώντα από τις ¨Πύλες¨ μετά βίας χωρούσε ένα άρμα, ενώ με το ζόρι ακόμη θα μπορούσαν να περάσουν δύο καμήλες πλάι πλάι φορτωμένες. Ένα σύνταγμα τοξοτών κατάλληλα τοποθετημένο στις πλαγιές θα μπορούσε να καθηλώσει ολόκληρη τη μακεδονική στρατιά, κυλώντας ίσως μόνο βράχια κατά πάνω τους. Οι ¨Πύλες, λοιπόν, ήταν ιδανικό σημείο για γραμμή άμυνας υψηλής ισχύος, για συγκέντρωση δυνάμεων και αντίσταση μέχρις εσχάτων, που ίσως ανάγκαζε το μακεδόνα στρατηλάτη ακόμη και να υποχωρήσει. Μια τεράστια προοπτική ανοίγονταν τώρα για το φιλόδοξο πέρση σατράπη.
Οι Πύλες της Κιλικίας
Ο Αρσάμης όμως ήταν, όπως εύστοχα θα παρατηρήσει ο Peter Green, ο συνηθισμένος διοικητής ΄Β κατηγορίας, που όταν θα του μπει μια ιδέα στο μυαλό θα μείνει εκεί… Μιμούμενος το Μέμνονα άφησε μια μικρή δύναμη στις ¨Πύλες¨και αφοσιώθηκε με πάθος στην καταστροφή της Κιλυκίας. Κάτι τέτοιο θα ήταν σίγουρα μια θαυμαστή στρατηγική στο Γρανικό και στη δυτική Μικρασία, όμως στην Κιλικία ήταν καταστροφή. Ο Αλέξανδρος φυσικά δεν έχασε χρόνο, έκανε άμεσα νυχτερινή επίθεση, με τόλμη και με λιγοστούς στρατιώτες και οι Πέρσες το έβαλαν στα πόδια! Την ημέρα οι Θράκες προχώρησαν προς εκκαθάριση της περιοχής από τυχόν ενέδρες και οι τοξότες σκαρφάλωσαν στη ράχη των ¨Πυλών¨ για να τους καλύψουν. Έτσι πέρασε όλος ο στρατός αναίμακτα και σε ζυγούς τεσσάρων ανδρών. Κατά γενική ομολογία αυτή ήταν η πιο τυχερή στιγμή της σταδιοδρομίας του Αλέξανδρου.
Ο ηγέτης θα πρέπει να διακρίνεται από ευστροφία, ευελιξία πνεύματος και ικανότητα να προσαρμόζεται γρήγορα σε αλλαγές.
Ο Αρσάμης δεν είχε τίποτε από όλα αυτά. Ο κανόνας της ευθικρισίας, που είχε την ευχέρεια, τη δυνατότητα και το χρόνο να την εφαρμόσει, επίτασσε την διενέργεια αμυντικού πολέμου στις ¨Πύλες¨. Αντί αυτού με αλαζονεία και υπερβολική αυτοπεποίθηση απομακρύνθηκε από την πραγματικότητα. Η εμμονή του στην απόφαση να διεξάγει εκτεταμένες καταστροφές με βάση δογματικές και εγωιστικές αντιλήψεις τον οδήγησε στην καταστροφή και στην αποτυχία των στόχων του. Κάτι τέτοιο συμβαίνει κυρίως σε ανθρώπους που ηγούνται αποκλειστικά με τη δύναμη της εξουσίας, της απόλυτα σατραπικής στην προκειμένη περίπτωση.
Για την ιστορία αξίζει να πούμε ότι ο Αρσίνης δεν μπόρεσε ούτε καν να ολοκληρώσει τον βασικό του στόχο, την καταστροφή της Κιλικίας, και αυτό εξαιτίας της ταχύτατης προέλασης της μακεδονικής πολεμικής μηχανής. Ο Αλέξανδρος έσωσε και την ιστορική πρωτεύουσα Ταρσό, καθώς κατάφερε να προλάβει να μπει στην πόλη πριν οι άνθρωποι του Αρσάμη ολοκληρώσουν τον εμπρησμό της.
Αργότερα ο Αλέξανδρος θα διέταζε, τον Παρμενίωνα να καταλάβει τα περάσματα της βασιλικής περσικής οδού μεταξύ Κιλικίας και Συρίας με αποτέλεσμα να αποκτήσει τον έλεγχο ολόκληρης της σατραπείας και να ανοίξει το δρόμο για την Ισσό και τη Μέση Ανατολή…
Παπαδόπουλος Παύλος, Αξιωματικός της Αστυνομίας, Πτυχιούχος Ανθρωπιστικών Σπουδών.
Πηγές: Αριανού Ανάβασις, Στράβωνα Γεωγραφικά, Ξενοφώντα Ιστοσρικά, Peter Green Αλέξανδρος ο Μακεδόνας, Δημήτριος Δημητρούλης Στρατιωτικό Ήθος κσι Ηγεσία.
