Όσα πιστεύουν στην άλλη όχθη του Αιγαίου: Το τουρκικό αφήγημα και μία (λογική) συμβουλή

Η ένταση στην ατμόσφαιρα ανάμεσα στην Ελλάδα και στην Τουρκία δεν είναι εικονική. Στο παρελθόν υπήρξαν τέτοιες περιπτώσεις, όπου ακούστηκαν ”βαριές κουβέντες” για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης ή ακόμα και για λόγους ατομικής προβολής πολιτικών προσώπων.

Σήμερα δεν βρισκόμαστε εκεί. Η συγκυρία με τις εκλογές που πρόκειται να διεξαχθούν μέσα στον επόμενο χρόνο – το αργότερο τον Ιούνιο του 2023, αλλά πολύ πιθανό και νωρίτερα – στην Ελλάδα και στην Τουρκία, σε συνδυασμό με την ασφυκτική πίεση από την οικονομική κρίση, μετατρέπουν τις ελληνοτουρκικές σχέσεις σε ”ναρκοπέδιο”.

Πόσο επικίνδυνη μπορεί να είναι η κατάσταση που διαμορφώνεται τις τελευταίες εβδομάδες, με την ένταση να κλιμακώνεται σε επίπεδο ρητορικής πολύ πέρα από τα συνηθισμένα;

Τούρκοι διπλωμάτες και δημοσιογράφοι συγκλίνουν σε μία κοινή εκτίμηση: Διανύουμε μία περίοδο όπου οι παγίδες έχουν πολλαπλασιαστεί και εν μέσω θέρους, κανένας δεν μπορεί να αποκλείσει ένα «ατύχημα» στο Αιγαίο.

Eπιβεβαιώνοντας αυτό που διαπιστώνει και δημόσια η ελληνική κυβέρνηση στο ανώτατο επίπεδο, σε σειρά τοποθετήσεων του κυβερνητικού εκπροσώπου και των υπουργών Εξωτερικών και Άμυνας, Τούρκοι αξιωματούχοι που μιλούν στη βάση ανωνυμίας, αναφέρουν ότι υπάρχουν δύο κατηγορίες προβλημάτων σήμερα:

– Τα «κλασικά» ζητήματα όπου διαφωνούν οι δύο πλευρές, όπως είναι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο, το Κυπριακό και η παρουσία Κούρδων στην Ελλάδα, που η Τουρκία ισχυρίζεται πως είναι στελέχη ή υποστηρικτές του PKK.

– Υπάρχουν όμως και τα ζητήματα που η Άγκυρα θέτει μέσω δημοσίων δηλώσεων, επιχειρώντας να τα επιβάλει ως μέρος της ελληνοτουρκικής ατζέντας. Μεταξύ αυτών, το μεταναστευτικό και οι κατηγορίες που εξαπολύει η τουρκική πλευρά περί επαναπροωθήσεων, οι θαλάσσιες ζώνες στην Ανατολική Μεσόγειο (βλέπε ΑΟΖ), η αναγνώριση της Ποντιακής Γενοκτονίας, ο ισχυρισμός ότι η Ελλάδα προστατεύει στελέχη του FETO που χαρακτηρίζει ως «τρομοκράτες» ο Ερντογάν (και ότι πρέπει να παραδοθούν στην Τουρκία οι οκτώ που είχαν διαφύγει κατά την απόπειρα πραξικοπήματος), καθώς και η μετατροπή της Αγια Σοφιάς σε τέμενος.

Για τους Τούρκους, ο κατάλογος είναι μακρύς (και μεγαλώνει κατά καιρούς), όμως η Ελλάδα αποκλείεται να καθίσει ποτέ στο τραπέζι για να διαπραγματευθεί επί όλων αυτών.

Πόση δόση ”μπλόφας” μπορεί να έχουν οι φραστικές επιθέσεις του Ταγίπ Ερντογάν με στόχο τον Κυριάκο Μητστοτάκη;

Ασφαλώς έχουν δόσεις υπερβολής τα λεκτικά ξεσπάσματα του Τούρκου Προέδρου. Και δόσεις προεκλογικής αγωνίας, με δεδομένη τη διεξαγωγή εκλογών στην γείτονα τον Ιούνιο του 2023. Η μακρά προεκλογική περίοδος που έχει μπροστά του ο Ταγίπ Ερντογάν θα κρίνει και το προσωπικό του μέλλον.

Μία ήττα θα τον φέρει μπροστά στο άγνωστο, γιατί οι εχθροί του δεν είναι λίγοι και μέσα στην Τουρκία.

Αναμφισβήτητα, υπήρξε μία στιγμή, όπου ο Ερντογάν θεωρεί ότι του «πάτησε τον κάλο» ο Έλληνας πρωθυπουργός. Ήταν όταν ο Κυριάκος Μητσοτάκης απευθυνόμενος στο αμερικανικό Κογκρέσο κάλεσε τα μέλη του να λάβουν υπ’ όψιν «τον κίνδυνο αστάθειας στη νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ» όταν παίρνουν αποφάσεις για την προμήθεια στρατιωτικού εξοπλισμού στην περιοχή (χωρίς να κατονομάσει μεν την Τουρκία, αλλά «δείχνοντάς την» εμμέσως πλην σαφώς).

Οι ψυχραιμότεροι Τούρκοι συνομιλητές διατυπώνουν το «παράπονο», ότι ενώ η Ελλάδα αγοράζει διαρκώς περισσότερα οπλικά συστήματα, φρεγάτες, μαχητικά αεροσκάφη, απευθύνει στη Δύση το ερώτημα «γιατί δίνετε όπλα στην Τουρκία»;

To «παράπονο» συνδυάζεται με την ακόλουθη περιγραφή – παράθεση γεγονότων, όπως υποστηρίζουν πάντοτε Τούρκοι συνομιλητές σε συζητήσεις που είναι σε θέση να γνωρίζει ή κατέγραψε η Huffpost:

Στην Κωνσταντινούπολη, τον Μάρτιου του 2022, όταν συναντήθηκαν ο Έλληνας πρωθυπουργός με τον Τούρκο Πρόεδρο, ειπώθηκε ότι οι δύο χώρες έχουν εκλογές μπροστά (το ίδιο ισχύει για το ψευδοκράτος όπου θα γίνουν ”εκλογές” προσεχώς). Με βάση αυτά τα δεδομένα, λένε οι ίδιες πηγές, συμφωνήθηκε να κρατήσουν χαμηλούς τόνους οι δύο πλευρές, ώστε να κυλήσει αυτός ο χρόνος ομαλά. Άλλωστε δεν προβλέπεται άμεσα εξέλιξη στο Κυπριακό. Η ηρεμία κράτησε 5-6 εβδομάδες μετά την συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν.

Κάποια στιγμή, όμως, η ελληνική πλευρά διαμαρτυρήθηκε για μπαράζ παραβιάσεων στο Αιγαίο.

Η τουρκική πλευρά απάντησε με ασυνήθιστο τρόπο: Επιβεβαίωσε τις παραβιάσεις, ωστόσο δήλωσε (σε υπηρεσιακό επίπεδο στο πλαίσιο των επαφών μεταξύ αρμοδίων στελεχών των υπουργείων Αμυνας και Εξωτερικών, ότι προηγήθηκαν ελληνικές παραβιάσεις(!) σε τρεις περιοχές (Adaman, Datsa, Didim). Oι Τούρκοι ισχυρίζονται ότι επαναλήφθηκαν οι παραβιάσεις στην συνέχεια, καθώς η κινητικότητα στον αέρα είχε αυξηθεί ήδη, με ελληνικές κινήσεις στην περιοχή της Ίμβρου και της Τενέδου.

Κατά τις ίδιες τουρκικές πηγές, το «σύστημα Ερντογάν» ενοχλήθηκε ιδιαίτερα, επειδή θεώρησε ότι η Ελλάδα προκάλεσε πρώτη με τα μαχητικά της στην συγκεκριμένη περίπτωση, κατόπιν η Τουρκία αντέδρασε και στο τέλος ο Κυριάκος Μητσοτάκης εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία μιλώντας τον Μάιο στην Αμερική κατά της Άγκυρας.

Υπήρξε κι ένα άλλο πρόσωπο που οι Τούρκοι θεωρούν ότι μίλησε πολύ σκληρά – ή και «προσβλητικά», σύμφωνα με όσα πιστεύουν στο περιβάλλον του Ταγίπ Ερντογάν.

Όπως προκύπτει από το ρεπορτάζ της Huffpost, το πρόσωπο αυτό είναι ο υφυπουργός Εθνικής Άμυνας, Νίκος Χαρδαλιάς.

Οι Τούρκοι λένε ότι η έκφραση «κράτος – τρομοκράτης» που χρησιμοποίησε επισκεπτόμενος τις Οινούσσες στις 20 Απριλίου, υπερβαίνει τα εσκαμμένα.

Τον Μάιο, η Άγκυρα κατέγραψε με έντονη δυσφορία και τις εκδηλώσεις στην Ελλάδα για την επέτειο της Ποντιακής Γενοκτονίας.

Το αποτέλεσμα όλων των παραπάνω – πάντοτε κατά τους ισχυρισμούς Τούρκων αξιωματούχων και δημοσιογράφων που καταγράφουν όσα συμβαίνουν στην γείτονα – ήταν να «έρθει στον αφρό η συνθήκη της Λοζάνης» με την Άγκυρα να ανακαλύπτει ότι αποτελεί μείζον ζήτημα η αποστρατιωτικοποίηση των ελληνικών νησιών στο Αιγαίο.

Τι προτείνουν όσοι διατηρούν την ψυχραιμία και τη νηφαλιότητά τους στην Τουρκία; Να σταματήσουν οι δύο πλευρές τις σκληρές δημόσιες τοποθετήσεις – κάτι που συνέστησε και ο Αμερικανός Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν ουσιαστικά, ζητώντας από τον Ταγίπ Ερντογάν να διαφυλαχθεί η ηρεμία εντός του ΝΑΤΟ, καθώς η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αποτελεί ήδη τεράστιο πρόβλημα.

Οι νηφαλιότεροι Τούρκοι συνομιλητές επισημαίνουν ότι όσα λέγονται δεν γίνεται να «ξε-ειπωθούν» και ότι λέγονται πάρα πολλά, σχεδόν καθημερινά το τελευταίο διάστημα. Η παρέμβαση Μπάιντεν στον Ερντογάν φαίνεται να αποδίδει καταρχήν, αλλά δεν γνωρίζουμε για πόσο. Η συμβουλή ακούγεται πάντως λογική και μετριοπαθής. Αν κατέβουν οι τόνοι, μπορούμε να επιστρέψουμε στη φάση ”συνομιλούμε γιατί είναι καλύτερο από το τίποτα”, που αυτή την ώρα μοιάζει με πρόοδο σε σύγκριση με το που βρισκόμαστε. Είναι μία σκέψη που έρχεται από διπλωματικούς και δημοσιογραφικούς κύκλους, οι οποίοι δεν θέλουν να επικρατήσουν στην Τουρκία τα ”γεράκια” ή να χαράσσουν εξωτερική πολιτική οι στρατηγοί. Είναι μία σκέψη που μοιράζονται όσοι δεν θέλουν να βλέπουν τον εθνικιστή κυβερνητικό εταίρο του Ερντογάν – τον Μεβλούτ Μπαχτσελί – ως κεντρικό παίκτη στην γειτονική χώρα.

Μία λογική σκέψη, επίσης, είναι ότι τα εθνικά θέματα δεν πρέπει να μπουν στις «μυλόπετρες της κάλπης». Ποτέ δεν βοήθησε κάτι τέτοιο και, αντίθετα, εγκυμονεί πολλαπλούς κινδύνους. Πολλώ μάλλον, την ώρα που θα στηθούν «δίδυμες» κάλπες, σε Ελλάδα και Τουρκία μέσα σε δώδεκα μήνες (το πολύ).

Ο Ερντογάν γνωρίζει ότι βρίσκεται σε δύσκολη θέση δημοσκοπικά. Αυτό τον κάνει νευρικό και περισσότερο άτσαλο από ποτέ.

ΥΓ: Κι αν χάσει; Ένας παλιός διπλωμάτης, μου έλεγε στο περιθώριο της δεξίωσης της αμερικανικής πρεσβείας στην Αθήνα για την επέτειο της 4ης Ιουλίου, ότι καλό είναι να θυμόμαστε πάντως κι αυτό: Δεν υπάρχει τίποτα που να προεξοφλεί ότι μία άλλη κυβέρνηση στην γείτονα θα είναι καλύτερη από την παρούσα και ότι ένας άλλος Πρόεδρος θα είναι περισσότερο διατεθειμένος να συνεννοηθεί με την Ελλάδα. Ο Ερντογάν είναι ένα πρόβλημα, υπό αυτή την έννοια, όμως εμείς οι Έλληνες έχουμε αντιμετωπίσει και μεγαλύτερα προβλήματα, με Τούρκους πρωθυπουργούς ή προέδρους που προήλθαν από τα αντίπαλα προς αυτόν πολιτικά στρατόπεδα στην Τουρκία.