Σύνοδος Κορυφής Ε.Ε.: δύο βήματα μπροστά, ένα πίσω

KENZO TRIBOUILLARD via Getty Images

Σήμερα συμπληρώνονται αισίως 5 χρόνια από την ιστορική Συμφωνία του Παρισιού, αυτήν που ονομάστηκε ως η “τελευταία” συλλογική προσπάθεια της ανθρωπότητας να αποτρέψει την κλιματική κατάρρευση. Με στόχο τη συγκράτηση της αύξησης της μέσης πλανητικής θερμοκρασίας κάτω από τους 2°C, κι αν είναι εφικτό στον 1,5°C, η Συμφωνία προϋπέθετε την ενεργό συμμετοχή των κρατών-μελών του ΟΗΕ και τη γρήγορη προώθηση δραστικών αλλαγών στον τρόπο που λειτουργούν οι οικονομίες.

Η πρόοδος δεδομένη, ωστόσο ελάχιστα κράτη είναι αυτά που έχουν ευθυγραμμίσει πλήρως τους στόχους και τις πολιτικές τους με τις επιταγές της κλιματικής επιστήμης. Η προσωρινή – όπως αναμενόταν – αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Συμφωνία ελέω Τραμπ δεν μπορεί να αποτελέσει δικαιολογία για την αδράνεια των υπολοίπων να προχωρήσουν γρήγορα με όλες τις απαιτούμενες πολιτικές.

Η έμφαση δίνεται λανθασμένα μόνο στο 2050 αντί για το 2030

Τι θα έπρεπε να έχουν κάνει οι χώρες; Πέρα από το να δεσμευτούν για στόχο μηδενικών εκπομπών το αργότερο ως το 2050 και οριστική εγκατάλειψη της χρήσης ορυκτών καυσίμων (όλο και περισσότερες το κάνουν), θα πρέπει να μειώσουν τον κύριο όγκο των εκπομπών τους ως το2030.

Δεν αρκεί δηλαδή μία γραμμική μείωση των εκπομπών από σήμερα ως το 2050, θα πρέπει το μεγαλύτερο μέρος αυτής της μείωσης να έχει επιτευχθεί ως το 2030. Είναι χαρακτηριστικό ότι το ετήσιο Emissions Gap Report του ΟΗΕ ζητάει επειγόντως ετήσιες μειώσεις 7,6% από σήμερα μέχρι το 2030 (προκειμένου η ανθρωπότητα να παραμείνει εντός του στόχου για τον 1,5°C).

Ειδικά για την Ευρώπη, τα παραπάνω μεταφράζονται σε στόχο μείωσης των πραγματικών εκπομπών65% ως το 2030.

Με τη μέση θερμοκρασία του πλανήτη να έχει ήδη αυξηθεί στον1,2°C, όλοι αντιλαμβανόμαστε ότι δεν υπάρχουν περιθώρια για καθυστερήσεις.

Η ολιγωρία της Ευρώπης

Τι έχει κάνει η Ευρώπη; Στο προχθεσινό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο μόλις αναθεωρήθηκε, εν μέσω πανηγυρισμών και μεγαλεπήβολων δηλώσεων από τους πολιτικούς μας ηγέτες, ο στόχος της Ευρώπης για το 2030: από 40% σε 55%. Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ίδιας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο νέος στόχος μπορεί να σημαίνει ακόμα και μειώσεις εκπομπών μόλις 50,5% αφού υπάρχουν τεχνάσματα και ‘παραθυράκια’, όπως είναι οι απορροφήσεις άνθρακα από σχέδια αναδάσωσης. 

 Γράφημα: Μόνο με μειώσεις εκπομπών ύψους 65% η Ευρώπη ευθυγραμμίζεται με τον στόχο του 1,5°C. Ωστόσο, η προχθεσινή απόφαση της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ για 50-55% συνάδει με σενάρια υπερθέρμανσης άνω των 2°C. Πηγή: Greenpeace

Δυστυχώς δεν εισακούστηκαν οι φωνές της επιστήμης και της κοινωνίας των πολιτών που ζητούσαν στόχο 65%, ούτε καν τουΕυρωκοινοβουλίου που ζήτησε 60%. Ο στόχος του 50,5% μεταφράζεται σε ετήσιες μειώσεις εκπομπών 4,1%, δηλαδή σχεδόν το μισό από ό,τι ζητάει εσπευσμένα η επιστήμη!

Για να γίνει καλύτερα κατανοητός ο εμπαιγμός, σύμφωνα πάντα με τις εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τις υφιστάμενες πολιτικές – ακόμα δηλαδή και χωρίς τον νέο στόχο – η Ευρώπη θα πετύχει μείωση εκπομπών 46% ως το 2030!

Με απλά λόγια η Ευρώπη, όπως και η Κίνα και οι περισσότερες χώρες, φαίνεται να κάνουν δύο βήματα μπροστά και ένα πίσω, όταν η επιστήμη ζητάει… 3 βήματα μπροστά…

Με αυτόν τον ρυθμό ο στόχος του 1,5°C και των 2°C χάνεται οριστικά: σύμφωνα με το προχθεσινό Emissions Gap Report 2020, είμαστε ακόμα καθοδόν για άνοδο της μέσης πλανητικής θερμοκρασίας στους 3,2-3,5°C, δηλαδή ο πλανήτης γλιστράει σε μία αυτοτροφοδοτούμενη και μη αναστρέψιμη πορεία προς την κλιματική κατάρρευση, την οποία η ανθρωπότητα θα αντιμετωπίσει μετά το 2050.

Φυσικά, στον πυρήνα βρίσκεται η συστημική άρνηση για -επίσης συστημική- αλλαγή:

• γρήγορη κατάργηση της χρήσης πετρελαίου, άνθρακα και αερίου (ευθύνονται για το 65% των παγκόσμιων εκπομπών)

• αλλαγή στο αγροδιατροφικό μοντέλο και μείωση της κατανάλωσης κρέατος

• δομικές αλλαγές στις βιομηχανικές διεργασίες

• δομικές αλλαγές στον τρόπο που διαχειριζόμαστε τα απόβλητα

Εν τέλει, στροφή σε μία δίκαιη παγκόσμια οικονομία η οποία παύει να αποθεώνει την υπερκατανάλωση και μαθαίνει να λειτουργεί εντός των φυσικών ορίων και πόρων του πλανήτη.

Και η Ελλάδα;

Όπως ακριβώς η Ευρώπη, έτσι και η χώρα μας προχωράει με αργά βήματα όταν θα έπρεπε να τρέχει. Οι φιλόδοξες ανακοινώσεις για απεξάρτηση από λιγνίτη και μία οικονομία μηδενικών εκπομπών ως το 2050 μετριάζονται από πολιτικές μαζικής προώθησης της χρήσης του ορυκτού αερίου. Για κάθε μεγαλεπήβολο πρόγραμμα ενεργειακής αναβάθμισης των κτιρίων προωθείται και η σύνδεσή τους με τα δίκτυα αερίου για θέρμανση αντί για άλλες καθαρές και πιο οικονομικές λύσεις. Ούτε λόγος για ακύρωση του επικίνδυνου – από κάθε άποψη – προγράμματος έρευνας και εξόρυξης υδρογονανθράκων, ούτε λόγος για συστημικές αλλαγές στο αγροδιατροφικό μοντέλο…

ΕΚΠΟΜΠΕΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΑΝΑ ΤΟΜΕΑ (2018)

Πίνακας: Εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου Ελλάδας, 2018, ανά τομέα. Πηγή: NIR UNFCCC

Ο κλιματικός στόχος της Ελλάδας για το 2030 βρίσκεται στο 42,6%, πολύ κατώτερος των περιστάσεων σε κάθε περίπτωση. Θα χρειαστεί σύντομα αναθεώρηση προς τα πάνω.

Η ελπίδα θα παρουσιαστεί στην Γλασκώβη το 2021

Η μεγάλη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Κλίμα (COP26) που ήταν να πραγματοποιηθεί φέτος στην Γλασκώβη αναβλήθηκε για του χρόνου. Έως τότε θα έχει δώσει ώθηση στις διαπραγματεύσεις η επαενεργοποίηση των ΗΠΑ, ενώ περιμένουμε νέες και πιο τολμηρές ευρωπαϊκές πολιτικές οι οποίες θα επιτρέψουν αισιοδοξία και θα καταργήσουν στην πράξη την ατολμία του νέου στόχου. Η Διάσκεψη της Γλασκώβης έχει χαρακτηριστεί από πολλούς ως η πλέον κρίσιμη μετά το Παρίσι: εκεί θα φανεί αν ο πλανήτης μπορεί να πετύχει τις γενναίες μειώσεις στις εκπομπές που ζητάει ο ΟΗΕ και η κλιματική επιστήμη από σήμερα ως το 2030.

Υπάρχουν ελπίδες, καθώς 126 κράτη έχουν υιοθετήσει ή ετοιμάζονται να υιοθετήσουν στόχο για μηδενικές εκπομπές το 2050. Ο αριθμός αυξάνει συνεχώς, ενώ δειλά-δειλά κάποιες χώρες κάνουν το κρίσιμο βήμα παραπάνω: το Ηνωμένο Βασίλειο μόλις στις αρχές της προηγούμενης εβδομάδας ανακοίνωσε στόχο 68% για το 2030.

Μία σημαντική ευκαιρία έχει και η Ελλάδα. Τα χρήματα από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας μπορούν να δώσουν μία μεγάλη ώθηση στην ελληνική οικονομία, αρκεί αυτή η ώθηση να γίνει προς τη σωστή κατεύθυνση. Η Greenpeace έχει ήδη καταθέσει προτάσεις στους τομείς στους οποίους θα πρέπει να δοθεί έμφαση. Μία αναθεώρηση των εθνικών κλιματικών στόχων μαζί με ένα πειστικό πρόγραμμα χρηματοδότησης της ελληνικής οικονομίας μπορούν να καταστήσουν τη χώρα μας από κομπάρσο σε πρωταγωνιστή.

Η απόσταση δεν είναι τόσο μεγάλη όσο φαίνεται. Θα απαιτήσει όμως τολμηρές αποφάσεις και ρήξη με δεδομένα συμφέροντα. Μία διάθεση που (ούτε αυτή) η κυβέρνηση έχει δείξει ότι διαθέτει…

*Του Τάκη Γρηγορίου, υπεύθυνου για θέματα ενέργειας και κλιματικής αλλαγής, Ελληνικό Γραφείο Greenpeace