Του Γιώργου Γκορέζη – Υποστράτηγου ε.α., Απόφοιτου της Σχολής Διοίκησης και Επιτελών του Αμερικανικού Στρατού, πρώην διευθυντή πληροφοριών στη Νότια Πτέρυγα του ΝΑΤΟ (AFSOUTH ).
Η εισβολή στην Ουκρανία οδήγησε σε σημαντική αλλαγή του εγγράφου στρατιωτικής στρατηγικής της ΕΕ, της λεγόμενης «στρατηγικής πυξίδας». Το τελικό σχέδιο εγκρίθηκε από τη σύνοδο κορυφής της ΕΕ στις 25 Μαρ 2022 , και αναφέρει στην εισαγωγή του: «Η επιστροφή του πολέμου στην Ευρώπη αμφισβητεί την ικανότητά μας να προωθήσουμε το όραμά μας και να υπερασπιστούμε τα συμφέροντά μας». Έγραψε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ στο Twitter στις 25 Μαρτίου 2022 «Υποστηρίξαμε τη Στρατηγική Πυξίδα που θα είναι ο οδηγός μας για μια ισχυρότερη αμυντική πολιτική που θα ενισχύσει τις ευρωπαϊκές αμυντικές μας ικανότητες»,
Η αλλαγή αυτή συνδέθηκε με την ανερχόμενη γεωπολιτική κρίση στη γειτονιά της Ευρώπης, όπως η Συριακή κρίση το 2011, η προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014, η προσφυγική κρίση το 2015 και η απόπειρα πραξικοπήματος στη Τουρκία το 2016. Πρόσθετοι παράγοντες ήταν η στάση του προέδρου της Αμερικής Ντόναλντ Τραμπ έναντι της Ευρώπης και το Brexit, αλλά πραγματικό καταλύτη αποτέλεσε η ρωσική στρατιωτική εισβολή στην Ουκρανία στις 24 Φεβ 2022 .
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση η κοινή Πολιτική Άμυνας και Ασφάλειας (CSDP) δεν είναι υπερεθνική πολιτική, αλλά βασίζεται στην κυβερνητική συνεργασία των κρατών-μελών. Η Γαλλοβρετανική σύσκεψη στο Saint Malo και η υπογραφή της ομώνυμης διακήρυξης το 1998 θεωρείται ως το κύριο σημείο εκκίνησης της Κοινής Ευρωπαϊκής Αμύνης. Η κύρια ιδέα που εμφανίζεται πίσω από τη διακήρυξη είναι να καταστεί η Ευρωπαική Ένωση ικανή για αυτόνομη ενέργεια, υποστηριζόμενη από αξιόπιστες στρατιωτικές δυνάμεις, σε τρόπο ώστε να ανταποκρίνεται ικανοποιητικά στις διεθνείς κρίσεις.
Η ιδέα της εφαρμογής μόνιμου πλαισίου συνεργασίας μεταξύ των κρατών-μελών της Ε.Ε. για θέματα Άμυνας και Ασφάλειας (Ευρωπαϊκή Διαρθρωμένη Αμυντική Συνεργασία-Permanent European Structured Cooperation, PESCO) δημιουργήθηκε το 2007 με τη συμφωνία της Λισσαβόνας, και υλοποιήθηκε τον Δεκέμβριο του 2007. Η επικρατούσα άποψη ήταν να χρησιμοποιηθεί το πλαίσιο αυτό για βαθύτερη ευρωπαϊκή αμυντική σύγκλιση-ολοκλήρωση , ενώ κάθε κράτος-μέλος αποφασίζει αν θέλει να συμμετάσχει, ή όχι. Μέχρι τώρα 25 κράτη-μέλη συμμετέχουν στην PESCO –απέχουν η Δανία και η Μάλτα, και η PESCO υιοθέτησε 47 έργα με υποχρεώσεις.
Η νέα στρατηγική αναφέρει ότι «καθίσταται επείγον να δαπανηθούν περισσότερα και καλύτερα» σε συντονισμό μεταξύ των κρατών μελών. «Η Γερμανία μπορεί να παράσχει τον στρατιωτικό πυρήνα» της νέας δύναμης, δήλωσε η Γερμανίδα υπουργός Άμυνας.
Η δύναμη αναμένεται να είναι επιχειρησιακή έως το 2025, δίνοντας στην Ευρωπαϊκή Ένωση την απαραίτητη εργαλειοθήκη για να έχει λόγο σε θέματα άμυνας και ασφάλειας. Ως μέρος της νέας στρατηγικής η ΕΕ προβλεπόταν να δημιουργήσει μια δύναμη ταχείας αντίδρασης έως και 5.000 στρατιωτών, υλοποιώντας τα σχέδια για έναν ευρωπαϊκό στρατό που υπήρχαν μόνο στα χαρτιά από το 2007.
Με την εκλογή του Μπάιντεν σαν νέου προέδρου των ΗΠΑ η Ευρώπη έχει λόγους να έχει και πάλι ελπίδες. Ο Μπάιντεν υποσχέθηκε την ενδυνάμωση των διατλαντικών δεσμών. Αλλά για τους ευρωπαίους η λειτουργία του ΝΑΤΟ είναι υψίστης στρατηγικής σημασίας, αφού το ΝΑΤΟ συνεχίζει να αποτελεί μοναδικό πυλώνα της ευρωπαϊκής άμυνας, παρά το γεγονός ότι με την αποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας 80% των αμυντικών εξόδων της συμμαχίας καλύπτονται από τρίτες χώρες εκτός Ευρώπης. ( Stoltenberg, 2019 ).
Είναι βέβαιο ότι ο πρόεδρος Μπάιντεν που συμμετέσχε στις 24 Μαρτίου στις συνεδριάσεις ΝΑΤΟ και ΕΕ, πίεσε τους ευρωπαίους να συνεισφέρουν στο ΝΑΤΟ. Η υπόσχεση των συμμάχων το 2014 και εφεξής να διαθέτουν 2% του εθνικού τους εισοδήματος σε αμυντικούς σκοπούς θα μείνει στην ατζέντα. Παράλληλα με την στενή συνεργασία με το ΝΑΤΟ η Ε.Ε. θα επιδιώξει την εμβάθυνση και σύγκλιση σε θέματα ευρωπαϊκής άμυνας, κυρίως μέσο PESCO και EDF. Σ΄αρκετούς τομείς άμυνας, όπως την αμυντική βιομηχανία και τεχνολογία, η ΕΕ προβλεπόταν να μειώσει την εξάρτηση της από τις ΗΠΑ, με μεγαλύτερη προσπάθεια να αποκτήσει στρατηγική αυτονομία.
Τα ανωτέρω σταθμίστηκαν από το συμβούλιο των υπουργών εξωτερικών και Αμύνης της ΕΕ στις 21 Μαρ 2022 και οδήγησαν στην έγκριση του κειμένου της «Στρατηγικής Πυξίδας», με το οποίο θεμελιώνεται σταθερά πλέον η ιδέα της στρατηγικής αυτονομίας, που προϋπήρξε άλλωστε από το 2007. Το κείμενο έχει ιδιαίτερη σημασία για τη χώρα μας αφού, εκτός των άλλων, υπογραμμίζει την ετοιμότητα και αποφασιστικότητα των κρατών-μελών για αμοιβαία συνδρομή σε περίπτωση επίθεσης από τρίτο μέρος (άρθρο 42.7 Συνθήκης Ευρωπαϊκής Ένωσης).
Στο κείμενο περιέχονται αναφορές στους κινδύνους που προκαλεί η αυξανόμενη αμφισβήτηση θαλασσίων ζωνών, υφαλοκρηπίδας και η αυξανόμενη επιθετική στάση σε εναέριους χώρους, (υπονοεί τη Τουρκία), υπογραμμίζει τη σημασία προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς και τονίζει την ανάγκη οι εταίροι της ΕΕ να ευθυγραμμίζονται με τις αποφάσεις της στα θέματα Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Άμυνας.
Η Άγκυρα επιχειρούσε μέχρι τώρα να πετύχει την ένταξη στη PESCO από την πίσω πόρτα, χωρίς να τηρεί τα βασικά κριτήρια συμμετοχής, όπως είναι η ανταλλαγή διαβαθμισμένων πληροφοριών με τα άλλα μέλη-κράτη και κυρίως με την Κύπρο που δεν την αναγνωρίζει, και χωρίς επίσης να τηρεί μια σειρά πολιτικών κριτηρίων, που έχουν να κάνουν με σεβασμό των αρχών καλής γειτονίας, λαμβανομένων υπόψη των επιθετικών της ενεργειών σε βάρος της Κύπρου και της Ελλάδας. Για τη χώρα μας έχει ιδιαίτερη σημασία η δημιουργία του νέου συστήματος της ευρωπαϊκής στρατηγικής αυτονομίας, επειδή παρέχει προστασία στο Αιγαίο, τη ΝΑ Μεσόγειο και τη Θράκη από τις επιβουλές της Τουρκίας.
Μέχρι τώρα στα ζητήματα Αμύνης και Ασφάλειας τα κράτη-μέλη χωρίζονταν σε δύο στρατόπεδα. Αυτά που προσανατολίζονται στην Ευρώπη (Ευρωπαϊστές, Europeanists – pro EU) όπως η Γαλλία, και τους Ατλαντιστές (NATO-oriented) όπως η Τσεχία, Ουγγαρία, Πολωνία Σλοβακία (κράτη Visegrad ). Παρά τη μέχρι τώρα ισχυρή ρητορική η επιχειρησιακή μορφή της PESCO δεν έχει τύχει της ανάλογης προσοχής, και τα θέματα της αντιμετωπίζονταν με σκεπτικισμό . Τα κονδύλια για την άμυνα ανέβαιναν, αλλά οι ικανότητες για σημαντικές επιχειρησιακές δυνατότητες ήταν περιορισμένες.
Αγκάθι παρέμενε η αντίθεση των ΗΠΑ σε πιθανή αλληλοεπικάλυψη των αμυντικών δομών ( duplication ) του NATO με τις αμυντικές πρωτοβουλίες της E.E., τις οποίες προωθούσε κυρίως η Γαλλία του Μακρόν. Ο Γάλλος πρόεδρος δεν δίστασε να χαρακτηρίσει παλαιότερα το ΝΑΤΟ « εγκεφαλικά νεκρό », ενώ μετά τη συμφωνία AUKUS Αμερικής, Αυστραλίας και Μεγ. Βρετανίας, που μεταφέρει την κυρία προσπάθεια των στον Ειρηνικό, διαδίδεται ότι ο Μακρόν είχε εξασφαλίσει τη συγκατάθεση της Αμερικής για τον Ευρωπαϊκό Στρατό.
Η διαφορετική μορφή των απειλών στα κράτη-μέλη τα οδηγεί να βλέπουν διαφορετικά τις προτεραιότητες τους. Άλλο σημείο τριβής είναι η συμμετοχή τρίτων κρατών. Αρκετές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες εκπέμπουν ανησυχίες ότι επιτρέποντας τη συμμετοχή σε μη κράτη-μέλη ανοίγουν τις θύρες στην Τουρκία και την Κίνα να έχουν πρόσβαση σε ευαίσθητα ευρωπαϊκά προγράμματα.
Η ατζέντα της ευρωπαϊκής στρατηγικής αυτονομίας, στο μέτρο που περιλαμβάνει αναφορές σε ευρωπαϊκή δύναμη ταχείας επέμβασης ή ακόμα περισσότερο ευρωστρατό αντιμετωπίζονταν με ευγενικά διατυπωμένη αμερικανική δυσαρέσκεια, αλλά μετά την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία η Ευρώπη χρειάζεται να ενδυναμώσει την άμυνα της. Κατά τα άλλα οι ΗΠΑ έβλεπαν θετικά τη συμμετοχή τους στο σχήμα ευρωπαϊκής Διαρθρωμένης Αμυντικής Συνεργασίας- PESCO, και η Γαλλία πιθανολογείτο να αποσύρει την αντίθεσή της στη συμμετοχή των ΗΠΑ εντός του 2022.
Στη Μαδρίτη το ΝΑΤΟ κάλεσε την Τετάρτη τη Σουηδία και τη Φινλανδία να ενταχθούν σε μια από τις μεγαλύτερες μεταβολές στην ευρωπαϊκή ασφάλεια εδώ και δεκαετίες, αφού η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ώθησε το Ελσίνκι και τη Στοκχόλμη να εγκαταλείψουν την παραδοσιακή τους ουδετερότητα. Οι 30 σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ έλαβαν την απόφαση στη σύνοδο της Μαδρίτης και επίσης συμφώνησαν να αντιμετωπίζουν τη Ρωσία ως την «πιο σημαντική και άμεση απειλή στην ασφάλεια των συμμάχων», σύμφωνα με το ανακοινωθέν της συνόδου.
Για την Ελλάδα ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στο μεμοράντουμ που υπογράφηκε τη προηγούμενη μέρα, στις 28 Ιουν 2022 και ώρα 22:47, μεταξύ της Τουρκίας, της Φινλανδίας και της Σουηδίας, στα πλαίσια του παζαριού για να άρει η Τουρκία το Βέτο συμμετοχής τους στο ΝΑΤΟ. Στη παράγραφο 8 του ανωτέρω μεμοράντουμ αναφέρεται επί λέξει ότι «Η Φινλανδία και η Σουηδία αναλαμβάνουν την πλήρη υποστήριξη της Τουρκίας και άλλων εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης κρατών στις υπάρχουσες και μελλοντικές πρωτοβουλίες που αφορούν την κοινή πολιτική άμυνας και ασφάλειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, περιλαμβανομένης της συμμετοχής της Τουρκίας στην οργάνωση της PESCO».
Μετά από όλα αυτά είναι σημαντικό για τη χώρα μας η Ευρωπαϊκή Ένωση να βρει τρόπους να προστατεύσει ότι έχει πολιτικά πετύχει τα τελευταία χρόνια, χωρίς να επαφίεται μόνο στην αμερικανική προστασία. Πρέπει να εκδηλώσει πολιτική βούληση για μια ενωμένη Ευρώπη στον τομέα της Άμυνας και της Ασφάλειας, σαν ένας δυνατός δεύτερος πυλώνας αμύνης μετά το ΝΑΤΟ.
Ακόμα και αν το ΝΑΤΟ παραμένει το σημαντικότερο όργανο της ευρωπαϊκής άμυνας και ασφάλειας, η βαθύτερη ευρωπαϊκή αμυντική σύγκλιση μέσο της ενιαίας δομής PESCO (Permanent Structured Cooperation) , και της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης EDF(European Defense Fund) είναι προς το κοινό συμφέρον και αμφότερα επιδιωκτέα.
Ιδιαίτερα η χώρα μας πρέπει να αντιδράσει και να αποκλειστεί η Τουρκία από το νέο σύστημα ασφαλείας (PESCO). Μόνο με το νέο σύστημα ευρωπαϊκής ασφάλειας (PESCO) παρακάμπτουμε την Τουρκία, που δεν είναι μέλος της Ε.Ε. και παρέχουμε προστασία στο Αιγαίο, την Ανατολική Μεσόγειο, τη Κύπρο και τη Θράκη. –
Πρώτη δημοσίευση στο https://ggore.wordpress.com/
