Αυτή είναι συνήθως η επωδός των περισπούδαστων, ουδετερόφιλων γεωπολιτικών αναλύσεων των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Προβάλλουν το βασικό τους επιχείρημα ως ατράνταχτο (sic!), ότι η απεξάρτηση από τους υδρογονάνθρακες, καθώς και η ευρύτερη αποσύνδεση των ευρωπαϊκών οικονομιών από τη Ρωσία, θα ενταφιάσει οριστικά το σχέδιο ευρωπαϊκής ανεξαρτησίας, ρίχνοντας την Ε.Ε. στην αγκαλιά της Αμερικής.
Είναι όμως όντως έτσι; Οι πρόσφατες συνταρακτικές εξελίξεις στην αυγή της δεκαετίας του 2020, η πανδημία, κι έπειτα η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, απέδειξαν με εξαιρετικά επώδυνο τρόπο, είναι η αλήθεια, ότι η πρότερη και όχι η τωρινή πορεία της Ε.Ε. την οδηγούσε στην αυτοκτονία. Και μάλιστα υπό πολλές απόψεις, καθώς η εμποροκρατική λογική που κυριάρχησε μέχρι σήμερα την οδήγησε στο να προσλάβει την ίδια την ολοκλήρωσή της εντελώς επιφανειακά και επιπόλαια.
Η «μερκελική Ευρώπη», λοιπόν, έχτισε ένα πλέγμα πολλαπλών εξαρτήσεων, οι οποίες τώρα κινδυνεύουν να καταστούν βραχνάς με τεράστιο γεωπολιτικό, πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό τίμημα.
Δεν είναι μόνον η ευρωπαϊκή εξάρτηση από τους ρωσικούς ορυκτούς πόρους· ήταν η εξάρτηση των εφοδιαστικών της αλυσίδων από την Κίνα, καρπός μιας κοντόθωρης οικονομικής παγκοσμιοποίησης που αγνοούσε οποιαδήποτε παράμετρο βιωσιμότητας· ήταν ακόμα η εγκατάλειψη της άμυνας και της εξωτερικής πολιτικής, που ήλθε υπό την καταστροφική αντίληψη του «τέλους της ιστορίας» και του παγκόσμιου, μεταεθνικού χωριού, που νόμιζε ότι οι σχέσεις αμοιβαίας οικονομικής ωφέλειας θα υποκαταστήσουν τον πόλεμο, τους διακρατικούς και τους διαπεριφερειακούς ανταγωνισμούς· και είναι τέλος η δημογραφική εξάρτηση από τη μετανάστευση, κυρίως από τον μουσουλμανικό κόσμο, που κατέστησε την ΕΕ οιονεί εκβιαζόμενη από τη νεοθωμανική Τουρκία.
Η «τέλεια καταιγίδα» που αντιμετωπίζει σήμερα η Ε.Ε., κοινωνικά και οικονομικά κλυδωνιζόμενη, γεωπολιτικά αποπροσανατολισμένη, αμυντικά ασθενής, καθώς τα περισσότερα κράτη είχαν περιορίσει στο ελάχιστο τις αμυντικές δαπάνες συντηρώντας μόνον μερικές μονάδες ταχείας επέμβασης, σύγχρονα μεν άρματα, αεροσκάφη και πλοία, αλλά σε λίγα κομμάτια, είναι αναμφίβολα το τραγικό τίμημα των επιλογών αυτών.
Και εδώ συμβαίνει το εξής παράδοξο: φωνές που μέχρι πρότινος κατήγγειλλαν την παγκοσμιοποίηση, χάριν της σύμπλευσης βέβαια με τις ευρασιατικές δυνάμεις που ήθελαν να την εκτρέψουν υπό τον έλεγχό τους, σήμερα διαμαρτύρονται γιατί αυτή εγκαταλείπεται υπό το βάρος των εξελίξεων.
Αναμφίβολα, η ενεργειακή κρίση, ο πληθωρισμός που σέρνει πίσω της, η περαιτέρω κοινωνική και οικονομική υποβάθμιση των μεσαίων και των κατώτερων στρωμάτων, αποτελούν μεγάλα πλήγματα για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Όμως το σοκ που αντιμετωπίζουμε τούτες τις μέρες είναι σοκ αφύπνισης και όχι επιθανάτιος ρόγχος.
Τα αμείλικτα αδιέξοδα απαιτούν σήμερα από την Ε.Ε. να αλλάξει ατζέντα. Εάν η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση παραμείνει μόνον στο επίπεδο ώσμωσης των ελίτ, που έμαθαν να ζουν τις τελευταίες δεκαετίες μεταξύ Βρυξελλών, Παρισίων και Λονδίνου, το κοινό σχέδιο θα ενταφιαστεί.
Εξ άλλου ήδη τα τελευταία χρόνια η συναίνεση γύρω από αυτό είχε αποδυναμωθεί τρομακτικά, όχι μόνον εξαιτίας των οικονομικών κλυδωνισμών, αλλά γιατί η παγκοσμιοποιητική πολιτική των ευρωπαϊκών ελίτ (ανοιχτά σύνορα, αποδόμηση του ευρωπαϊκού πολιτισμού, υποτίμηση των εθνών, αποβιομηχάνιση κ.ο.κ.) είχε αποξενώσει τους εθνικούς κορμούς των ευρωπαϊκών κοινωνιών από αυτό. Επιτρέποντας μάλιστα στον υβριδικό πόλεμο της Ρωσίας να διεισδύσει και να αποπειραθεί να μεταβάλει το κύμα δυσαρέσκειας εναντίον των παγκοσμιοποιητικών αδιεξόδων σε ασύμμετρο όπλο υπονόμευσης των ανταγωνιστών της.
Ζητείται επομένως ριζικός επαναπροσδιορισμός. «Ολοκλήρωση» σημαίνει συσπείρωση γύρω από τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, όχι αποδόμησή του· σημαίνει ενσωμάτωση του εθνικού κράτος στο ευρωπαϊκό σχέδιο, όχι υποβάθμισή του· σημαίνει ότι η Φρόντεξ πρέπει να υπερασπίζεται τα ευρωπαϊκά σύνορα έναντι της αμφισβήτησης που δέχονται από τους δουλεμπόρους και τις μυστικές υπηρεσίες, και όχι να «παίρνει κεφάλια» των επικεφαλής της, γιατί αρνούνται να τη μεταβάλουν σε μηχανισμό λοτζίστικς της παράνομης μετανάστευσης· σημαίνει ότι θα πρέπει να προχωρήσει τον EastMed, και τα άλλα σχέδια για την ενδογενή παραγωγή ενεργειακών πόρων· και ότι θα πρέπει να εφεύρει τα δημοσιονομικά εργαλεία και εξαιρέσεις, ώστε να ενισχύεται απρόσκοπτα η άμυνα των κρατών μελών της, κι ακόμα, να αντιμετωπίζονται συντονισμένα οι ανάγκες της με τρόπο που να ενισχύει τις εκάστοτε εθνικές αμυντικές βιομηχανίες· σημαίνει επίσης, ότι θα πρέπει να χρησιμοποιήσει τον ευρωπαϊκό καταμερισμό για να παράγει τις δικές της ανεμογεννήτριες και πάνελ· και να τον ενισχύσει, αποκτώντας κοινή αγροτική, αλλά και βιομηχανική πολιτική υποκατάστασης των εισαγωγών.
Φυσικά, όλα τα παραπάνω προϋποθέτουν μια μεγάλη ιδεολογική μεταστροφή. Είναι εφικτά, γιατί οι ευρωπαϊκοί πολιτισμοί δεν παρήγαγαν μόνο… αποικιοκρατία, ολοκληρωτισμό και στυγνό οικονομικό υπολογισμό, αλλά και την εθνική δημοκρατική ιδέα των ευρωπαϊκών επαναστάσεων του 19ου αιώνα –και της ελληνικής–, τις πολιτικές υπέρ της εργασίας και της κοινωνικής κινητικότητας της σοσιαλδημοκρατίας, την «πνευματική άνοιξη των εθνών».
Άρα η Ευρώπη δεν αυτοκτονεί μόνο και μόνο επειδή δεν υποκύπτει στους εκβιασμούς της Ρωσίας. Βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα δίλημμα ικανό να την ξυπνήσει από τον λήθαργο της αμεριμνησίας και να απαντήσει με τρόπο που διασφαλίζει το μέλλον της.
