Η Επανεκκίνηση του ΝΑΤΟ προς το 2030

Το τελικό ανακοινωθέν της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ διαμορφώνει την εικόνα μίας Συμμαχίας η οποία κινητοποιείται για να προσαρμοστεί στα νέα διεθνή δεδομένα. Το τελικό ανακοινωθέν περιλαμβάνει 79 σημεία και είναι εμφανές ότι αποτελεί προϊόν μίας επεξεργασίας, η οποία προηγήθηκε από αρμόδιες επιτροπές.

Η προσαρμογή

Η διαδικασία προσαρμογής στις προκλήσεις του μέλλοντος, ονομάζεται ΝΑΤΟ 2030. Στην ουσία, πρόκειται για την υιοθέτηση των πορισμάτων του Reflection Group που δημιούργησε ο Γιένς Στόλτενμπεργκ και δόθηκαν στην δημοσιότητα τον Νοέμβριο 2020. 

Το ΝΑΤΟ 2030 διαμορφώνει τους όρους απορρόφησης των προτάσεων του Εμμανουέλ Μακρόν, όταν μιλούσε για το «εγκεφαλικά νεκρό» ΝΑΤΟ, των αναταράξεων που δημιούργησε η προεδρεία Τραμπ, με προεξάρχουσες αυτές που αφορούν τις αμυντικές δαπάνες, καθώς και των κινήσεων αυτονόμησης του Ταγίπ Ερντογάν.

Η προσαρμογή υλοποιείται σε δύο επίπεδα.

Το πρώτο είναι εσωτερικό και αφορά μία «περισσότερο πολιτική» και «περισσότερο ενωμένη» Συμμαχία, δηλαδή κλείνοντας τα ρήγματα που είχε δημιουργήσει η Τουρκία.

Το δεύτερο είναι εξωτερικό. Αφορά το «περισσότερο παγκόσμιο» ΝΑΤΟ. Αυτό αναμένεται να επιτευχθεί μέσα από τη νέα Στρατηγική Αντίληψη του ΝΑΤΟ, η οποία καλείται να διαμορφώσει την στάση της Συμμαχίας, μέσα στα πλαίσια του νέου σεναρίου της «αντιπαράθεσης μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων».

Αυτή η αντιπαράθεση αφορά πρωτίστως την Κίνα, η οποία ήδη από το 2019 έχει ενταχθεί στις προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπίσει το ΝΑΤΟ. Ο Στόλτενμπεργκ διασαφήνισε ότι το ΝΑΤΟ δεν αναζητά έναν Ψυχρό Πόλεμο με την Κίνα, αλλά υπάρχουν ουσιώδεις διαφορές που σχετίζονται με τα  θέματα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την κατάσταση στην Νοτιοανατολική Ασία, καθώς και την κινεζική διείσδυση στην Ευρώπη, στην Αφρική και σε διάφορες άλλες περιοχές.

Το τελικό ανακοινωθέν αναφέρεται σε «φιλοδοξίες και επιθετική συμπεριφορά»που «αντιπροσωπεύουν συστημικές προκλήσεις σε μία βασισμένη σε κανόνες διεθνή τάξη». Γίνονται αναφορές στα πυρηνικά όπλα της Κίνας, στον αδιαφανή στρατιωτικό εκσυγχρονισμό, στην χρήση παραπληροφόρησης και στις στρατιωτικές σχέσεις με την Ρωσία. Ωστόσο, αναγνωρίζεται η ανάγκη για εποικοδομητικό διάλογο όπου είναι δυνατόν, ξεκινώντας από την κλιματική αλλαγή και τον έλεγχο των εξοπλισμών.

Σε ό,τι αφορά την Ρωσία, 10 από τα 79 σημεία του ανακοινωθέντος αφιερώνονται σε αυτή. Η αντιμετώπιση της Ρωσίας κινείται στην γνωστή «προσέγγιση των δύο επιπέδων». Δηλαδή από την μία το ΝΑΤΟ θα ενισχύσει «την άμυνα και την αποτροπή», ενώ ταυτόχρονα θα επιδιώκει τον διάλογο. Σύμφωνα με το ανακοινωθέν, ο διάλογος με την Ρωσία θα αρχίσει όταν η Μόσχα «επιδείξει σεβασμό στο διεθνές δίκαιο και συμμορφωθεί με τις διεθνείς υποχρεώσεις και ευθύνες της».

Με δεδομένο ότι το ΝΑΤΟ θέλει να συμμετέχει στην Συμμαχία των Δημοκρατιών που έχει προτείνει ο Τζο Μπάιντεν, υιοθετείται μία «πολιτική ανοικτών θυρών» για την Γεωργία και την Ουκρανία, έτσι ώστε να βρεθούν πιο κοντά στο ΝΑΤΟ, αφού η ένταξη τους σε αυτό αναβάλλεται.   

Η αντιμετώπιση της ανόδου της Κίνας συνδέεται στο ΝΑΤΟ 2030 με την έννοια της «ανθεκτικότητας», η οποία αναφέρεται κυρίως στην κινεζική διείσδυση στις υποδομές και τα δίκτυα 5G. 

Στην πρόκληση της ανθεκτικότητας θα πρέπει να προστεθούν και η αντιμετώπιση της πανδημίας και της κλιματικής αλλαγής, μέσα στα πλάισια του ΝΑΤΟ. Για αυτόν τον λόγο έχει τεθεί και ο στόχος ΝΑΤΟ NetZero 2050 για τις επιχειρήσεις και τις αποστολές της Συμμαχίας, σε ότι αφορά την έκλυση ρύπων. Αποφασίστηκε επίσης, ότι ο Καναδάς θα φιλοξενήσει το νέο Κέντρο Αριστείας του ΝΑΤΟ για την κλιματική αλλαγή. 

Το ζητούμενο της τεχνολογικής υπεροχής

Μία νέα προσέγγιση υιοθετείται από το ΝΑΤΟ για το θέμα των τεχνολογικών εξελίξεων, αρθρωμένη σε εννέα βήματα.

Τα βήματα περιλαμβάνουν την «βαθύτερη πολιτική διαβούλευση» και την «ενδυνάμωση της άμυνας και της αποτροπής», ώστε να αποφεύγονται τα εσωτερικά ρήγματα και η προσοχή να εστιάζεται στην Ρωσία και την Κίνα. Η αναφορά σε «ενισχυμένη ανθεκτικότητα» συνοδεύεται και από αναφορά σε «διατήρηση του τεχνολογικού πλεονεκτήματος», στον βαθμό που η επιστροφή στον ανταγωνισμό των Μεγάλων Δυνάμεων καθορίζεται από τις νέες τεχνολογίες.

Δίνεται έγκριση για το «Defence innovation acceleration for North Atlantic», έναν πολιτικοστρατιωτικό κόμβο, στον οποίο θα συμμετέχουν και οι Big Tech.

Δημιουργείται επίσης και το «NATO Innovation Fund» που θα υποστηρίξει την ανάπτυξη καινοτόμων τεχνολογιών.

Προσοχή δίνεται επίσης και στα νέα επιχειρησιακά πεδία της Συμμαχίας, το διάστημα και τον ψηφιακό χώρο, τα οποία έχουν ήδη ενσωματωθεί στις δομές του ΝΑΤΟ, ενώ το Κέντρο Αριστείας για το Διάστημα θα εγκατασταθεί στην Γαλλία. Διευκρινίστηκε ότι το Άρθρο 5 της Συμμαχίας θα έχει ισχύ και στα δύο αυτά επιχειρησιακά πεδία, θα αφορά δηλαδή κυβερνοεπιθέσεις και επιθέσεις από το διάστημα.

Στις προτάσεις αναφέρονται επίσης, η «οικοδόμηση ικανοτήτων», έτσι ώστε το ΝΑΤΟ να μπορεί «να αποτρέπει πριν παρέμβει». Το τελευταίο σημαίνει επίσης την ενίσχυση των σχέσεων με χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής για να ενισχυθεί η αντιτρομοκρατική προοπτική.

Απόφαση έχει ληφθεί και για την διατύπωση μίας νέας Στρατηγικής Αντίληψης του ΝΑΤΟ, η οποία θα αντικαταστήσει αυτήν της Λισαβώνας του 2010. Το τελευταίο θέμα αφορά τις «επενδύσεις για το ΝΑΤΟ», για τις οποίες αποφασίστηκε αύξηση και η διαδικασία θα αρχίσει από το 2023.

Αλλα θέματα

Στο τελικό ανακοινωθέν υπάρχουν αναφορές για την αποχώρηση του ΝΑΤΟ από το Αφγανιστάν. Αποφασίστηκε η συνέχιση δραστηριοτήτων, όπως η προστασία των αμάχων, η εκπαίδευση των δυνάμεων ασφαλείας και η διατήρηση του ελέγχου της Καμπούλ.

Το θέμα της ηγεσίας της αποστολής που θα παραμείνει και το οποίο ενδιαφέρει την Τουρκία, θα συζητηθεί σε άλλη Σύνοδο.

Σε ότι αφορά το μέτωπο  του Νότου, υπάρχει αναφορά στα θέματα της Λιβύης, του Σαχέλ και της ΜΕΝΑ, αλλά είναι γενικόλογη. Επικεντρώνεται στην «ενδυνάμωση του πολιτικού διαλόγου και της συνεργασίας» μέσα από τους θεσμούς του ΝΑΤΟ, τον ΟΗΕ, την ΕΕ και την Αφρικανική Ένωση. 

Η Τουρκία

Το πρόβλημα της Τουρκίας αντιμετωπίστηκε θεσμικά.Μέσα από το ΝΑΤΟ 2030, η Τουρκία επανενσωματώνεται στην Συμμαχία, τουλάχιστον σε πρώτη φάση. Από εκεί και πέρα παραμένουν ανοικτά διάφορα θέματα, όπως οι S-400 κλπ.

Αυτό το κλείσιμο του ρήγματος Τουρκίας-ΝΑΤΟ, διαμόρφωσε το πλαίσιο των συναντήσεων Μητσοτάκη-Ερντογάν, Μπάιντεν-Ερντογάν και Μακρόν-Ερντογάν. Οι συναντήσεις διεξήχθησαν σε θετικό κλίμα, χωρίς εντάσεις και με εμφανή προσπάθεια να πέσουν οι τόνοι.

Μπορεί η Άγκυρα να κέρδισε την εικόνα ότι έχει αλλάξει πολιτική και μπορεί τώρα να διαχειριστεί καλύτερα το θέμα του χρόνου, στις πρωτοβουλίες που θα αναλάβει το επόμενο διάστημα. Ωστόσο, σε περίπτωση που επανέλθει στην προηγούμενη πολιτική της, θα πρέπει να αντιμετωπίσει ολόκληρο το ΝΑΤΟ αφού μπορεί να κινδυνεύσει όλος ο σχεδιασμός του ΝΑΤΟ 2030.

Η Ελλάδα κέρδισε τον χρόνο που χρειάζονταν για την επανεκκίνηση της οικονομίας και την καλύτερη προετοιμασία της, αν η Τουρκία αλλάξει και πάλι στάση.

Οι ισορροπίες μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας-ΝΑΤΟ-ΗΠΑ είναι προσωρινές και εύθραυστες, αλλά η Αθήνα δεν είναι εκείνη που θα τις διαταράξει.