Ο κόσμος μετά τον κορωνοϊό δε θα είναι ο ίδιος και πιθανόν να δοκιμαστούν ακόμη και όσα η Ευρώπη κατέκτησε με κόπο και έκανε σύμβολα του πολιτισμού της.
Από προκλήσεις πολιτικής, τεχνολογικής, οικονομικής, περιβαλλοντικής ή και υγειονομικής φύσης, όπως αποδεικνύει με πικρό τρόπο η επικαιρότητα. Η πανδημία απειλεί όχι μόνο τις ζωές, αλλά και τις Δημοκρατίες μας.
Στο όνομα της προστασίας της δημόσιας υγείας, τους προηγούμενους μήνες είδαμε να εισάγονται ανά τον κόσμο δυσανάλογοι περιορισμοί θεμελιωδών ελευθεριών. Της μετακίνησης, του συνέρχεσθαι, της πρόσβασης στην υγεία, στην εργασία, στην άθληση, στην εκπαίδευση, στη δικαιοσύνη, στον πολιτισμό.
Να τίθενται σοβαρά ζητήματα προστασίας προσωπικών δεδομένων και φυσικής ή ψηφιακής κρατικής επιτήρησης των πολιτών.
Να δοκιμάζονται παραδοσιακοί θεσμοί, όπως η λειτουργία Κοινοβουλίων, η διενέργεια εκλογών, η ανεξαρτησία Δικαστηρίων.
Να χορηγούνται υπερεξουσίες με προσχήματα. Να περιθωριοποιούνται και να στιγματίζονται πολίτες λόγω διακρίσεων.
Ακόμη όμως και υπό αυτές τις ακραίες συνθήκες, που κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει ότι θα επαναληφθούν στο μέλλον, δε θα θυσιάσουμε τις βασικές κατακτήσεις του πολιτισμού μας.
Η προσφορότητα, η αναλογικότητα, η προσωρινότητα των μέτρων και ο τακτικός έλεγχός τους είναι επιβεβλημένοι.
Το ίδιο ισχύει και για εκείνες τις ευρωπαϊκές χώρες, που εργαλειοποιούν τους δημοκρατικούς θεσμούς και δεν προστατεύουν τους πλέον ευάλωτους πολίτες και τις μειονότητες. Οι διακρίσεις μέσα στην Ένωση βάσει φύλου, φυλής, ηλικίας, εθνικότητας, γλώσσας, θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων, σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου δεν είναι σε καμία περίπτωση ανεκτές και οφείλουμε να το πούμε ανοιχτά.
Εξίσου ηχηρά οφείλουμε να απαντήσουμε σε οτιδήποτε αποδυναμώνει την Ευρώπη ως κοινότητα Δικαίου. Έτσι, η αποχώρηση κρατών από θεμελιώδεις Συμβάσεις, όπως της Κωνσταντινούπολης για τη βία κατά των γυναικών και την ενδοοικογενειακή βία, πρέπει να αποδοκιμαστεί πολιτικά με θάρρος και αυστηρότητα από την Ένωση.
Μια ακόμη πρόκληση για το Κράτος Δικαίου στην Ευρώπη του αύριο είναι και η συστηματική παραπληροφόρηση και διασπορά ψευδών ειδήσεων. Αυτές έστρωσαν το έδαφος, για να γιγαντωθεί ο λαϊκισμός, να διαταραχθεί η κοινωνική ειρήνη και να ανέλθουν στην εξουσία αντισυστημικά και λαϊκιστικά κόμματα τα τελευταία χρόνια.
Η Ευρώπη πρέπει να απαντήσει με μια συνεκτική ενωσιακή στρατηγική για την παιδεία στα μέσα επικοινωνίας και να παρακολουθεί συντονισμένα την εφαρμογή της απέναντι σε κάθε απειλή χειραγώγησης των ελεύθερα σκεπτόμενων πολιτών.
Το Κράτος Δικαίου δεν είναι μόνο ένα ζήτημα λειτουργίας για την Ένωση. Είναι πρωτίστως ζήτημα ταυτότητας. Τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν βρίσκονται απλώς στην περιφέρεια των ενδιαφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αγγίζουν τον πυρήνα της, είναι η θεμέλια βάση της. Η συρρίκνωσή τους θα αλλοίωνε την ίδια τη φυσιογνωμία και τη βαθύτερη ψυχή της Ευρώπης.
Παράλληλα, όσο κι αν παραγνωρίζεται συχνά, η Ένωση έχει συμφέρον να έχει ένα ισχυρό Κράτος Δικαίου. Γιατί αυτό σημαίνει αυξημένη γεωπολιτική ισχύ. Η βασική «εξαγώγιμη αξία» της Ευρώπης είναι οι Αρχές που εκπροσωπεί και πρεσβεύει. Η ήπια ισχύς της είναι η μεγαλύτερη δύναμη που διαθέτει. Και οφείλει να την διαφυλάξει και να την ενισχύσει.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα, ως παλαιό-κράτος μέλος της, το τελευταίο χρονικό διάστημα διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο και έχει τις προοπτικές να αναδειχθεί σε πρωτεργάτη και επιταχυντή της εδραίωσης του Κράτους Δικαίου στην ευρύτερη γειτονιά της, Βαλκανική και Μεσογειακή. Να αναλάβει πρωτοβουλίες και να καθοδηγήσει με την τεχνογνωσία και την εμπειρία της τους γειτονικούς λαούς της στην πορεία ενίσχυσης των δημοκρατικών θεσμών τους. Να αξιοποιήσει αυτό το προνομιακό πεδίο και να χτίσει μαζί τους χρήσιμες και μακροχρόνιες συμμαχίες.
Με τον τρόπο αυτό, αναβαθμίζεται και η ίδια εντός της Ένωσης και θα πάψει να στέκεται απολογητικά για τις ενδεχόμενες αδυναμίες της στα ζητήματα Κράτους Δικαίου. Θα συνταχθεί πλέον με εκείνες τις χώρες που μοιράζονται προωθημένες θέσεις και βρίσκονται στην αιχμή της προάσπισής του.
Κι ακόμη περισσότερο. Κάτι τέτοιο θα αποδειχθεί κλειδί και για τη δική της οικονομική ανάκαμψη. Διασφαλίζοντας τη Διαφάνεια σε όλες τις εκφάνσεις της δημόσιας ζωής, την ταχεία απονομή της Δικαιοσύνης και την ομαλή λειτουργία των Θεσμών, το κράτος θα προσελκύσει τις πολυπόθητες επενδύσεις και θα επιτύχει υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης. Αυτονόητο είναι ότι θα αποκαταστήσει και τη σχέση εμπιστοσύνης με τους πολίτες του.
Τελικά, θωρακίζοντας και ενισχύοντας το Κράτος Δικαίου, θα προσφέρουμε στη Νέα Γενιά ένα καλύτερο Μέλλον. Βασισμένο σε Αξίες και Αρχές, αλλά και με προοπτική ανάπτυξης και ευημερίας.
