Αποτελεί κοινό τόπο η διαπίστωση ότι έχουμε εισέλθει σε προεκλογική περίοδο. Ακόμη και εάν δεν προκηρυχθούν πρόωρες εκλογές, ο συνταγματικός βίος της παρούσας κυβέρνησης έχει συγκεκριμένη ημερομηνία λήξης. Επίσης, είναι βέβαιο ότι οι επόμενες εκλογές θα διενεργηθούν με το εκλογικό σύστημα της απλής αναλογικής, κάτι που συνεπάγεται αυτόθροη αύξηση των συμμετεχόντων κομματικών σχηματισμών.
Αυτό που δεν φαίνεται να έχει απασχολήσει τους αρμόδιους είναι ο τρόπος οργάνωσης και διεξαγωγής της εκλογικής διαδικασίας. Θα συνεχίσουμε να κάνουμε εκλογές με τον ίδιο τρόπο που τις διεξάγουμε τα τελευταία εκατό χρόνια ή θα διαβούμε το κατώφλι της νέας εποχής;
Το ψηφοδέλτιο, ως μέσο έκφρασης της προτίμησης των πολιτών, εισήχθη στη νεοελληνική πραγματικότητα με την έλευση των Βαυαρών του Όθωνα το 1833 και χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά τον Ιούλιο του 1834 στις δημοτικές εκλογές του «νομού Αργολιδοκορινθίας». Ήταν λευκό και ο ψηφοφόρος σημείωνε χειρόγραφα τον εκλεκτό του υποψήφιο.
Η πρώτη «μεταρρύθμιση» μετά από 31 έτη, ήταν η κατάργηση του χειρόγραφου ψηφοδελτίου καθόσον παγιώθηκε η αντίληψη ότι δεν το συμπλήρωναν οι – κατά πλειοψηφία – αναλφάβητοι ψηφοφόροι, αλλά οι κομματικοί ταγοί τους. Έτσι, στις εκλογές του 1865 υιοθετήθηκε το «σφαιρίδιο» (βώλος από μολύβι) που κατέληγε σε μια τσίγκινη κάλπη (μια ανά υποψήφιο βουλευτή), η οποία ήταν χωρισμένη σε δύο μέρη (ένα για το «ναι» και ένα για το «όχι»). Κάπως έτσι προήλθε και η φράση «θα το ρίξω δαγκωτό», καθώς όσοι επιδεικτικά επιθυμούσαν να γνωστοποιήσουν την επιλογή τους το δάγκωναν πριν το ρίξουν στην κάλπη θέλοντας να δείξουν τη διαφοροποίησή τους (η χαρά της «μυστικότητας» της ψηφοφορίας).
Από το 1926 στις βουλευτικές εκλογές χρησιμοποιούμε το έντυπο ψηφοδέλτιο και στις περισσότερες εκλογικές διαδικασίες, έκτοτε, τίθεται και ο σταυρός προτίμησης στο βουλευτή της επιλογής μας. Στη διαδικασία κομβικό ρόλο διαδραματίζει ο δικαστικός αντιπρόσωπος (συνήθως δικηγόρος, δικαστής ή δικαστικός υπάλληλος), ο οποίος θεωρείται ο εγγυητής του αδιάβλητου χαρακτήρα της δημοκρατικής διαδικασίας των αρχαιρεσιών. Κρίσιμο ρόλο έχουν τα μέλη των εφορευτικών επιτροπών.
Ωστόσο, τα τελευταία έτη – μολονότι απαγορεύεται από το νόμο – τα περισσότερα μέλη των εφορευτικών επιτροπών αρνούνται να εμφανιστούν δυσχεραίνοντας την πολύωρη διαδικασία. Δεν ήταν λίγες οι φορές που κλήθηκαν να συνδράμουν εκπρόσωποι κομμάτων ή υποψηφίων. Σε κάποιες μεμονωμένες περιπτώσεις, οι τελευταίοι, βρέθηκαν κατηγορούμενοι στα ποινικά δικαστήρια, καθόσον προσπάθησαν να νοθεύσουν το εκλογικό αποτέλεσμα.
Το ιδανικό θα ήταν η εκλογική διαδικασία να μπορούσε να γίνει ηλεκτρονικά (όπως πολλές υπηρεσίες παρέχονται σήμερα μέσω gov.gr). Ίσως, όμως, δεν είμαστε έτοιμοι, ως κοινωνία, να αποδεχθούμε τέτοιες λύσεις, μολονότι αποδεχόμαστε να κάνουμε πλήθος τραπεζικών και φορολογικών συναλλαγών ηλεκτρονικά. Συναλλαγές με την ίδια ή ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα και ευθύνη σε ατομικό επίπεδο.
Θα μπορούσαμε, όμως, να κάνουμε κάτι διαφορετικό για να αποφύγουμε την απαρχαιωμένη σημερινή διαδικασία; Ιδίως για να διασφαλίσουμε μεγαλύτερη διαφάνεια στις δημοτικές και περιφερειακές εκλογές που τα «ψηφοδέλτια – σεντόνια» οδηγούν σε πολλά λάθη, ιδίως στην καταμέτρηση; Μια λύση θα ήταν η διαδικασία της καταμέτρησης να γίνεται με τη βοήθεια κατάλληλων σκάνερ που «διαβάζουν» το ψηφοδέλτιο και το σταυρό και ενημερώνουν αυτόματα τα βιβλία της εκλογικής διαδικασίας που πλέον μπορούν να τηρούνται ηλεκτρονικά αποφεύγονταν σωρεία λαθών. Η τεχνολογική δυνατότητα υπάρχει. Πολιτική απόφαση απαιτείται.
Του Αργύρη Αργυριάδη
Δικηγόρου Παρ’ Αρείω Πάγω
