Αλλάζουν άραγε οι φωτιές τις συνειδήσεις;

Το καλοκαίρι του 2021 θα μείνει στη μνήμη της Ελλάδας και της Μεσογείου γενικότερα ως η πρώτη γνωριμία των κατοίκων με τις χειρότερες συνέπειες της κλιματικής μεταβολής. Θα είναι η πρώτη φορά που κανείς δεν θα ξανα-περιγελάσει όσους συζητούσαν τόσα χρόνια για την κλιματική αλλαγή και το τι επιπτώσεις θα έχει, ανατρέχοντας σε θεωρίες συνομωσίας ή σε αφορισμούς ότι η Ελλάδα πάντα είχε ζέστη και άλλα αντίστοιχα.

Ο αγροτικός τομέας αντιλήφθηκε τις συνέπειες μιας καταστροφικής χρονιάς με τα ευαίσθητα προϊόντα τα οποία δεν μπόρεσαν να προσαρμοστούν και να αντέξουν στις απότομες και διαρκείς αυξήσεις της θερμοκρασίας.

Οι υποδομές δεν άντεξαν την ένταση των καταστροφών και η τρωτότητα του συστήματος φάνηκε. Η καταστροφή των δασών με ιλιγγιώδη ρυθμό μέσω των πυρκαγιών, δημιούργησαν τρόμο σε όλους και θα είναι δύσκολο να ξεχαστούν τους επόμενους μήνες η και χρόνια.  

Τι θα μείνει όμως μετά από αυτό;

Σίγουρα, ο τρόμος της απώλειας και της εικόνας της καταστροφής, μαζί με το αίσθημα ότι τελικά ο άνθρωπος πληρώνει για τα λάθη του.

Έπειτα, το αίσθημα της οργής γιατί τελικά δεν έγιναν όλα όπως έπρεπε από την Πολιτεία και γιατί πάλι κάηκαν εκτάσεις κάθε χρόνο.

Μετά ο φόβος του μέλλοντος και των δυστοπικών σεναρίων μιας χώρας με έντονη ερημοποίηση, με προβλήματα ύδρευσης και πόσιμου νερού, μιας χώρας ευάλωτης απέναντι στα καιρικά φαινόμενα και ανήμπορης να αντισταθεί στις επόμενες φωτιές μετά από 9 μήνες.

Αυτό το δυστοπικό σενάριο, δυστυχώς επαληθεύεται από τα επιστημονικά σενάρια τόσο των διεθνών οργανισμών (όπως του IPCCC) όσο και από τα Ευρωπαϊκά σενάρια και στρατηγικές.

Το κόστος της κλιματικής μεταβολής έχει υπολογιστεί από την Τράπεζα της Ελλάδας στα 700 δισ. Ευρώ, αν και σίγουρα αν αναλογιστούμε την ταχύτητα της κλιματικής μεταβολής, το κόστος σήμερα ίσως είναι πολλαπλάσιο (αρκεί να αναλογιστούμε ότι και το χρέος της χώρας είναι περίπου το μισό από αυτό). 

Μπορεί όμως κάτι να αλλάξει;

Συνήθως ο άνθρωπος πρέπει να νιώσει κάτι για να το αντιληφθεί πραγματικά. Ίσως και το 2021 να είναι η χρονιά της αλλαγής συνείδησης των κατοίκων στην Ελλάδα, που δεν θα θεωρούν το περιβάλλον σαν κάτι θεωρητικό και πολυτέλεια της εκδρομής του Σαββατοκύριακου, αλλά σαν ανάγκη για επιβίωση και διαβίωση όλων για τα επόμενα χρόνια.

Ίσως να είναι η ευκαιρία να μπουν νέοι προβληματισμοί στο δημόσιο διάλογοκαι να σταματήσει η επικοινωνιακή φούσκα που καλλιεργείται, που θέτει το περιβάλλον στα όρια του greenwashing από τους πολιτικούς (δηλαδή φαινόμαστε πράσινοι προς τα έξω ενώ από πίσω νομοθετούμε αντίθετα).

Ίσως και τελικά οι ίδιοι οι πολίτες να απαιτήσουν λύσεις και εφαρμογή κανόνων, ενώ ως τώρα ή δεν είχαν γνώση ή ενδιαφέρον ή αισθάνονταν ντροπή να εκφραστούν καθώς η ελληνική πολιτική είχε θέσει τον περιβαλλοντικό προβληματισμό σαν περιθωριακή έως και γραφική ιδεολογία. 

Σε πρόσφατη συζήτησή μου με πολιτικούς στην Ολλανδία και στη Γερμανία αλλά και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, όλοι απόρησαν γιατί ο κόσμος στην Ελλάδα και σε μεσογειακές χώρες δεν απαιτεί ένα καλύτερο περιβάλλον.

Θεώρησαν δε και ένανσοβαρό προβληματισμό για τις δικές τους εκλογές γιατί οι φορολογούμενοι στις χώρες τους να δεχτούν να συνδράμουν στη σπατάλη χρημάτων των Ελλήνων πχ σε αμφιλεγόμενα έργα και όχι σε έργα καθαρής πράσινης ανάπτυξης (χωρίς κρυφές επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων ή καταστρατήγησης περιοχών Natura και γενικότερης περιβαλλοντικής νομοθεσίας).  

Οι πολίτες στην Ελλάδα, ανεξαρτήτου πολιτικής κατεύθυνσης, θα πρέπει να πιέσουν προς την περιβαλλοντική κατεύθυνση των πολιτικών τους. Όπως είπε εύστοχα και ο Καθ. Ζερεφός, ίσως είναι καιρός να αρχίσουν και μηνύσεις προς το πολιτικό προσωπικό και τους Δημάρχους και Περιφερειάρχες, που δεν τηρούν τους ελάχιστους κανόνες πυροπροστασίας πριν την αντιπυρική περίοδο (αξίζει να σημειωθεί ότι σε πολλές περιφέρειες η πρώτη συνάντηση για την αντιπυρική στρατηγική έγινε μετά την έναρξη της αντιπυρικής περιόδου). 

Οι πολίτες θα πρέπει να απαιτήσουν από το πολιτικό προσωπικό να αλλάξει προτεραιότητες ως προς την χρηματοδότηση.

Ενδεικτικά, το Ταμείο Ανάκαμψης θα προσφέρει 200 εκατ. Ευρώ για το Εθνικό Σχέδιο Αναδάσωσης και μέσω ΕΣΠΑ ενδεχομένως να αντληθούν και νέοι πόροι για πυροπροστασία.

Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι το Εθνικό Σχέδιο αφορά μόλις 165.000 στρεμμάτων και τη φύτευση περίπου 30 εκατ. Δέντρων (για την περίοδο 2021-2025), όταν έως τις αρχές Αυγούστου 2021 έχουν καταστραφεί ήδη 140.000 στρέμματα δάσους, άρα καταλαβαίνουμε ότι είναι ελλιπέστατο. 

Επιπλέον, δεδομένης της ευκαιρίας της Ελλάδας από το Ταμείο Ανάκαμψης να επέμβει ουσιαστικά σε διαχείριση περιβάλλοντος και επανόρθωση δασικών περιοχών, παρατηρούμε ότι οι προτεραιότητες της χώρας με τα χρήματα δεν περιλαμβάνουν το περιβάλλον (τα πρώτα 12 έργα που θα χρηματοδοτηθούν είναι η βελτίωση της ΑΑΔΕ, Επέκταση Τηλεπικοινωνιών, Οπτικές Ίνες, Ψηφιακή Υποδομή Δημόσιας Διοίκησης, Ε65 Αυτοκινητόδρομος, Πολεοδομικά Σχέδια, Ψηφιακή Μέριμνα, Ανάδειξη μνημείων Ακρόπολης).

Όπως φαίνεται, η περιβαλλοντική διαχείριση παντελώς απούσα από τις προτεραιότητες. Ίσως λοιπόν να ήταν μια καλή ευκαιρία οι πολίτες να απαιτήσουν την προτεραιοποίηση της ποιότητας της ζωής τους με διαμόρφωση του περιβάλλοντος πρωτίστως, ώστε να μπορούν να έχουν μέλλον σε μια χώρα που δε θα θυμίζει ένα βραχώδες άνυδρο ερημοποιημένο μεσογειακό κράτος.

Ας αναλογιστούμε ότι η πολυτέλεια της αναμονής 20-30 χρόνια για ένα δάσος να ξαναφυτρώσει δεν υπάρχει πια, σε μια ραγδαία επιδεινούμενη κλιματική μεταβολή με φαινόμενα που παρουσιάζονται 10-15 χρόνια νωρίτερα από τα αναμενόμενα.  

Ίσως πραγματικά η αφύπνιση που θα συντελεστεί να οδηγήσει σε ένα καλύτερο και πιο πράσινο μέλλον όπου οι πολιτικοί θα αναγκάζονται να λογοδοτούν για το κατά πόσο οι δράσεις τους είναι εναρμονισμένες με περιβαλλοντικές Ευρωπαϊκές και εθνικές επιταγές, χωρίς να τους επιτρέπεται να τροποποιούν άρθρα σε νομοσχέδια λίγο πριν την ψήφισή τους.

Ίσως επιτέλους, όπως τόνισε και η WWF για την ένταση των πυρκαγιών, να απαιτηθεί να αλλάξει μυαλά η Πολιτεία και να καταλάβει ότι μόνο με την ουσιαστική πρόληψη μπορούμε να προστατευτούμε, και όχι με τη διάθεση χρημάτων μόνο για καταστολή. 

Tο πεπαλαιωμένο υπόδειγμα οικονομικής σκέψης και ανάπτυξης του 1960 που ακολουθούν οι Έλληνες πολιτικοί σίγουρα δε συνάδει σε τίποτα με τις νέες οικονομικές θεωρίες που απαιτούν δίκαιη αειφορία στην πράξη για όλους.

Τέλος, όπως έχει πει και ο Καθηγητής Guy McPherson (με βάση την ιδέα του Near Term Human Extinction) «αν νομίζεις ότι η οικονομία είναι πιο σημαντική από το περιβάλλον, τότε προσπάθησε να κρατήσεις την αναπνοή σου ενώ μετράς τα χρήματά σου».

***

Βλάσης Οικονόμου, Institute for European Energy and Climate Policy (www.ieecp.org)