Το 2001 στο Αζερμπαϊτζάν συνέβη κάτι το απροσδόκητο. «Το έδαφος άρχισε να κινείται με ασυνήθιστο τρόπο, δίνοντας την εντύπωση σε όποιον το παρατηρούσε ότι ένα ζώο προσπαθούσε να βγει από το αυτό. Μια μεγάλη έκρηξη σημειώθηκε και μια τεράστια φλόγα, περίπου 300 μέτρων, άρχισε να έρχεται από την πλαγιά του λόφου. Περιτριγυρισμένη από πυκνό, μαύρο καπνό και πολλή λάσπη πετάχτηκε στον αέρα», θυμάται ένας κάτοικος της περιοχής.
Ορατές από απόσταση 15 χλμ., τρεις ημέρες αργότερα οι φλόγες εξακολουθούσαν να καίνε. Αυτό που είχε γίνει, στην ουσία, ήταν μια έκρηξη όχι από μάγμα, όπως όλοι θα περίμεναν, αλλά από λάσπη.
Γνωστά και ως ηφαίστεια λάσπης, λοιπόν, το συγκεκριμένο γεωλογικό φαινόμενο οφείλεται στην αποσυμπίεση των συσσωρευμένων συγκεντρώσεων μεθανίου, που προκαλεί θεαματικές εκρήξεις, λάσπης και φωτιάς. Επειδή δεν προκαλούνται από μάγμα, τα ηφαίστεια λάσπης δεν είναι ζεστά, με τις θερμοκρασίες τους να είναι πολύ κρύες, συχνά ακριβώς πάνω από το σημείο πήξης.
Μάλιστα, περισσότερα από 1.000 ηφαίστεια λάσπης είναι γνωστό ότι υπάρχουν στον κόσμο, με τα 400, περίπου, από αυτά να συναντώνται στην παράκτια περιοχή του Αζερμπαϊτζάν. Και ενώ τα ηφαίστεια λάσπης (επίσης γνωστά ως «ιζηματογενή ηφαίστεια») δεν φτάνουν ποτέ το μέγεθος ενός κανονικού ηφαιστείου -η διάμετρός τους υπολογίζεται περίπου 10 χλμ. και το ύψος στα 700 (μεταξύ των μεγαλύτερων ηφαιστείων λάσπης στον κόσμο είναι τα Boyuk Khanizadagh και Turaghai, και τα δύο στο Αζερμπαϊτζάν)- εκρήγνυνται περιστασιακά, όπως συνέβη και το 2001, σχεδόν κάθε 20 χρόνια.
Αν και γενικά δεν είναι επικίνδυνα για τους ανθρώπους, καθώς βρίσκονται πολύ έξω από τα περισσότερα κέντρα της πόλης, πιστεύεται ότι έξι βοσκοί και πάνω από 2.000 πρόβατα σκοτώθηκαν από ένα ηφαίστειο λάσπης στο Μπόζνταγκ του Αζερμπαϊτζάν.
Τα ηφαίστεια λάσπης, γενικότερα, συνδέονται στενά με υπόγειες αποθήκες υδρογονανθράκων και πετροχημικών, με το αέριο να προσπαθεί να διαφύγει στην επιφάνεια. Μερικές από αυτές τις διαρροές αερίου συνεχώς φωτίζονται, ρίχνοντας μικρές αέναες φλόγες στον αέρα. Ορισμένοι, μάλιστα, πιστεύουν ότι αυτές οι διαρκείς φλόγες συνδέονται στενά με την εμφάνιση της Ζωροαστρικής θρησκείας στο Αζερμπαϊτζάν πριν από 2.000 χρόνια.
