Το αίολο σχέδιο του Ερντογάν για να βγάλει την Τουρκία από την βαθιά ύφεση

Η κυβέρνηση του Ταγίπ Ερντογάν ελπίζει ότι οι Τούρκοι θα αντέξουν το αυξανόμενο κόστος διαβίωσης για λίγους ακόμη μήνες, μέχρι να αρχίσει να χαλαρώνει ο πληθωρισμός και φτάσουν οι τουρίστες, βοηθώντας την οικονομία να αφήσει πίσω της τη χειμερινή νομισματική κρίση.

Το σχέδιο είναι επικίνδυνο και εν πολλοίς αίολο, δεδομένου ότι ορισμένες διαμαρτυρίες έχουν ήδη κάνει την εμφάνισή τους εξαιτίας του ετήσιου πληθωρισμού που πλησιάζει το 50%, και με πολλούς οικονομολόγους να αναμένουν ότι οι πιέσεις στις τιμές και στους μισθούς θα συνεχιστούν καθ′ όλη τη διάρκεια του έτους. 

Η λίρα, η οποία σημείωσε βουτιά 44% πέρυσι, είναι επίσης δυνητικά ευάλωτη στα σκληρά επιτόκια από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ αλλά και σε οποιαδήποτε ρωσική στρατιωτική εισβολή στην Ουκρανία, που θα μπορούσε να ζορίσει τους δεσμούς της Αγκυρας με τη Μόσχα και το ΝΑΤΟ.

Ομως, προς το παρόν, ο Ερντογάν – του οποίου η πίεση για ανορθόδοξες μειώσεις επιτοκίων πυροδότησε αρχικά την κρίση πέρυσι – κατάφερε να ανακτήσει μέρος της εμπιστοσύνης των αποταμιευτών και των επενδυτών, με έναν συνδυασμό κρατικών εγγυήσεων για τις καταθέσεις τους και δαπανηρών παρεμβάσεων στην αγορά.

Αυτό εξασφάλισε στην κυβέρνησή του χρόνο, ώστε οι περικοπές στους φόρους επί των πωλήσεων να δράσουν και να μειωθούν κάπως οι τιμές, απαλύνοντας τα βάσανα των καταναλωτών. Την ίδια ώρα, ο Τούρκος πρόεδρος επιδιώκει να τονώσει τον εξαγωγικό τομέα της χώρας του, με τη βοήθεια των χαμηλών επιτοκίων δανεισμού και των προγραμματισμένων εισφορών κεφαλαίου στους κρατικούς δανειστές.

Η Αγκυρα αναμένει ότι αυτά τα βήματα, σε συνδυασμό με την τωρινή σταθερότητα της λίρας, θα επιτρέψουν στον ετήσιο πληθωρισμό να κορυφωθεί τον Απρίλιο ή τον Μάιο και να υποχωρήσει μέχρι το τέλος του έτους σε περίπου 24%, πολύ κάτω από τις προβλέψεις των αναλυτών.

Το διακύβευμα είναι υψηλό για τον επί 19 χρόνια ηγέτη της Τουρκίας, ο οποίος έχει τον βραχνά των εκλογών μέχρι τα μέσα του 2023, με τις τρέχουσες δημοσκοπήσεις να δείχνουν ότι μπορεί να τις χάσει. 

Οι οίκοι αξιολόγησης και οι αναλυτές λένε ότι ενώ ο προϋπολογισμός μπορεί να χρηματοδοτήσει τέτοια μέτρα προς το παρόν, το κόστος και ο πληθωρισμός μπορεί να αυξηθούν, αν η λίρα δεχθεί εκ νέου πίεση. Η απλή αύξηση των επιτοκίων θα ήταν καλύτερος τρόπος συγκράτησης του πληθωρισμού και ενίσχυσης του νομίσματος, λένε.

Τα πραγματικά επιτόκια βρίσκονται σε πολύ αρνητικό έδαφος, στο 35%, και τα χαμηλά αποθεματικά αφήνουν το πείραμα του Ερντογάν ευάλωτο σε μια νέα κρίση.

Καθώς οι παραλίες της Τουρκίας αρχίζουν να γεμίζουν τον Μάιο, η Αγκυρα προβλέπει ότι οι αφίξεις τουριστών θα επανέλθουν στους αριθμούς πριν από την πανδημία, με αναμενόμενα έσοδα σχεδόν 34 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ενισχύοντας έτσι τον τομέα που αντιπροσωπεύει πάνω από το 10% της οικονομίας.

Ωστόσο, δεν είναι ασυνήθιστο για την Τουρκία να καταγράφει πλεονάσματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών το καλοκαίρι και να επιστρέφει στα ελλείμματα τον χειμώνα. Κάποιοι εκτιμούν ότι μπορεί να χρειαστεί ένα εξαγωγικό θαύμα για να αλλάξει αυτό το μοτίβο.

Παιχνίδια εμπιστοσύνης

Μετά από μια σειρά περικοπών στα επιτόκια (στο 14%) η λίρα κατέρρευσε σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα τον Δεκέμβριο και ο πληθωρισμός εκτινάχθηκε στα ύψη. Από τότε, ωστόσο, οι προστατευόμενες από τις υποτιμήσεις καταθέσεις και οι πωλήσεις συναλλάγματος από την κεντρική τράπεζα έχουν κατευνάσει τις αγορές.

Τραπεζίτες και οικονομολόγοι εκτιμούν ότι η κεντρική τράπεζα δαπάνησε 20 δισεκατομμύρια δολάρια τον Δεκέμβριο και 3 δισεκατομμύρια δολάρια τον Ιανουάριο για να στηρίξει τη λίρα, αλλά σχεδόν τίποτα αυτόν τον μήνα. Ο υπουργός Οικονομικών, Νουρεντίν Νεμπάτι, δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι δεν χρειάζεται πλέον να παρέμβει στις αγορές.

Ο Ερντογάν έχει υποσχεθεί να προστατεύσει τους Τούρκους από τις «συντριπτικές» αυξήσεις των τιμών, συμπεριλαμβανομένων 50% στην ηλεκτρική ενέργεια, 55% στα τρόφιμα και 76% στην ενέργεια. Ο φόρος προστιθέμενης αξίας στα βασικά τρόφιμα μειώθηκε αυτόν τον μήνα και αναμένεται μεγαλύτερη ελάφρυνση, πιθανώς για τη στέγαση.

Ο Νεμπάτι ζήτησε υπομονή και είπε ότι οι Τούρκοι θα ξυπνήσουν σε μια «πολύ διαφορετική» πραγματικότητα μέχρι τα μέσα του έτους.

Είπε επίσης σε επενδυτές στο Λονδίνο ότι η οικονομία θα είναι σε ακόμα καλύτερη κατάσταση μέχρι τις εκλογές και ότι τώρα είναι η «τέλεια» στιγμή για επενδύσεις.

Ωστόσο, δύο μέρες αργότερα ο οίκος αξιολόγησης Fitch μείωσε την πιστοληπτική ικανότητα της Τουρκίας ακόμη περισσότερο, στην βαθμίδα «σκουπίδια» (ΒΒ), επικαλούμενος πολιτικές που ενέχουν κίνδυνο περαιτέρω αύξησης του πληθωρισμού, ειδικά εάν η εμπιστοσύνη των καταθετών κλονιστεί εκ νέου.

Η πολυεθνική οικονομική εταιρεία Wells Fargo χαρακτήρισε τη λίρα ως το πιο ευάλωτο νόμισμα των αναδυόμενων αγορών. Η Goldman Sachs είπε, επίσης, ότι ενώ το κρατικό σύστημα προστασίας των καταθέσεων πυροδότησε με επιτυχία ένα «κύμα αποδολαριοποίησης», η επιτυχία αυτή αφήνει περισσότερο εκτεθειμένο στον κίνδυνο το κρατικό συνάλλαγμα.

Ενα τεστ επιχειρηματικής εμπιστοσύνης ξεκινάει στις αρχές του επόμενου μήνα, όταν τα στοιχεία του Φεβρουαρίου θα μπορούσαν να καταδείξουν μια χαλάρωση του εμπορικού ελλείμματος μετά την εκτίναξη του τον Ιανουάριο.

Στο μεταξύ, η υπομονή που ζητά η κυβέρνηση εξαντλείται. Μεταφορείς τροφίμων, νοσοκόμες και άλλοι εργαζόμενοι έχουν πραγματοποιήσει απεργίες τις τελευταίες εβδομάδες, συμμετέχοντας σε διάσπαρτες συγκεντρώσεις σε ορισμένες πόλεις.