Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Ουγγαρία, ο πατέρας της ήταν κρεοπώλης και, όταν αποφάσισε πως ήθελε να γίνει επιστήμονας… δεν είχε γνωρίσει ούτε έναν. Ωστόσο τα κατάφερε και μετανάστευσε στις ΗΠΑ, πέρασε πολλά χρόνια κάνοντας έρευνα και κανείς δεν υπολόγιζε το ακαδημαϊκό της έργο -μέχρι σήμερα που επιτέλους αναγνωρίστηκε ο κομβικός της ρόλος στην ανάπτυξη του εμβολίου κατά του κορονοϊού.
Η 66χρονη Κάταλιν Κάρικο, ευρύτερα γνωστή στους επιστημονικούς κύκλους ως «Κυρία Εμβόλιο» [Lady Vaccine] λόγω της συνεισφοράς της στην ανακάλυψη της τεχνολογίας mRNA, είναι εκείνη που έθεσε τα θεμέλια για τα εμβόλια των Pfizer και Moderna.
Η πορεία της Κάρικο κάθε άλλο παρά εύκολη ήταν βέβαια.
Γενήθηκε το 1955 και μεγάλωσε στην πόλη Κισουτζάλας, πήρε το διδακτορικό της από το πανεπιστήμιο του Στζέγκεντ και εργάστηκε ως μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Βιολογικό Ινστιτούτο της Ουγγαρίας. Το 1985, όταν τελείωσαν τα χρήματα του προγράμματος με το οποίο ασχολούταν, έφυγε για τη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ με το σύζυγο και τη δίχρονη κόρη της. Επειδή η ουγγρική κυβέρνηση επέτρεπε να περάσει τα σύνορα με 100 μόλις δολάρια, έραψε 900 λίρες στο αρκουδάκι της μικρής.
Στις ΗΠΑ πέρασε μεγάλο μέρος του χρόνου της, ειδικά κατά την δεκαετία του 1990, αναζητώντας χρηματοδότηση για τις έρευνές της που ήταν επικεντρωμένες στον αγγελιοφόρο του ριβονουκλεϊκού οξέος (RNA), των μορίων που δίνουν στο κύτταρο οδηγίες χρήσης, υπό την μορφή ενός γενετικού κώδικα, ώστε να παράγει πρωτεΐνες ευεργετικές για το σώμα μας.
Η Κάρικο θεωρούσε ότι ο αγγελιοφόρος RNA θα μπορούσε να παίξει ρόλο κλειδί στην θεραπεία ορισμένων ασθενειών, όπως για παράδειγμα στην θεραπεία των ιστών του εγκεφάλου έπειτα από εγκεφαλικό επεισόδιο.
Ομως, το πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια, όπου η Κάρικο επρόκειτο να πάρει θέση καθηγήτριας, έβαλε τέλος στις έρευνές της, έπειτα από διαδοχικές απορρίψεις των αιτημάτων της για υποτροφίες και για έρευνα.
«Επρόκειτο να προαχθώ και τότε ακριβώς με υποβάθμισαν περιμένοντας ότι θα φύγω», θυμάται η ίδια μιλώντας στο Γαλλικό Πρακτορείο.
Εκείνη την εποχή η βιοχημικός δεν είχε ακόμη την πράσινη κάρτα του μόνιμου κατοίκου των ΗΠΑ και είχε ανάγκη να βρει θέση εργασίας για να ανανεώσει την βίζα της. Ταυτόχρονα, ήξερε ότι θα της ήταν δύσκολο να χρηματοδοτήσει τις πανεπιστημιακές σπουδές της κόρης της με τον χαμηλό μισθό της.
Παρά ταύτα αποφάσισε να επιμείνει στην έρευνά της, παρά την δυσκολία του εγχειρήματος που σήμαινε η έλλειψη χρηματοδότησης. «Είπα, το εργαστήριο είναι εκεί, δεν έχω παρά να κάνω καλύτερα πειράματα».
Η Κάρικο δεν είχε το δικό της εργαστήριο κι αναγκαζόταν να χρησιμοποιεί εκείνο που ήταν ελεύθερο κάθε μέρα. Ζητούσε από ανώτερούς της να κανονίσουν μήπως έβρισκε χώρο, ενώ ποτέ δεν κέρδισε πάνω από 60.000 δολάρια το χρόνο, αναφέρει το εκτενές αφιέρωμα που της έκανε πρόσφατα η εφημερίδα New York Times.
Η Κάρικο ουδέποτε κυνήγησε τη δόξα: το μόνο που την ενδιέφερε ήταν η εξέλιξη της επιστήμης και η ανακάλυψη σωτήριων για την ανθρωπότητα φαρμάκων.
O Άντονι Φάουτσι, διευθυντής του Εθνικού Ινστιτούτου Αλλεργίας και Λοιμωδών Νοσημάτων των ΗΠΑ, γνωρίζει πολύ καλά τη δουλειά της. «Είχε, με την καλή έννοια, κάποια εμμονή με το mRNA», δήλωσε και η εμμονή της αυτή απέδωσε καρπούς παρ’ όλες τις αντιξοότητες.
Η βιοχημικός περνούσε τις ημέρες της στο εργαστήριο και το λάτρευε. «Δεν πας για δουλειά, πας για να περάσεις καλά», της έλεγε ο σύζυγός της, όταν έφευγε τα πρωινά. Δεν υπήρχαν αργίες, δεν υπήρχε ξεκούραση. Δούλευε νυχθημερόν και κέρδιζε περίπου… ένα δολάριο την ώρα!
Ο παράγων Μπάρναθαν
Όλα άλλαξαν προς το καλύτερο όταν ξεκίνησε η συνεργασία της με τον αμερικανό καρδιολόγο Έλιοτ Μπάρναθαν. Ήταν βοηθός του και απλώς τον στήριζε για να λαμβάνει χρηματοδοτήσεις. Μαζί σχεδίαζαν να βάλουν mRNA σε κύτταρα, με στόχο τη δημιουργία νέων πρωτεϊνών. «Μας κορόιδευαν», δηλώνει εκείνος σήμερα.
Έκαναν το πείραμά τους και ξεκίνησαν να βλέπουν κάτι διαφορετικό. Δεν γνώρισαν την επιτυχία που περίμεναν, αλλά είδαν πως ίσως το mRNA αποδεικνυόταν χρήσιμο. «Ένιωθα πως ήμουν ο Θεός», αναφέρει η Κάρικο.
Οι δύο επιστήμονες είχαν πολλές ιδέες. Ίσως το χρησιμοποιούσαν στις επεμβάσεις bypass. Ίσως, πάλι, επέκτειναν τη διάρκεια ζωής των ανθρώπινων κυττάρων.
Όταν ο Μπάρναθαν έφυγε από το πανεπιστήμιο και να προσληφθεί σε μία εταιρεία βιοτεχνολογίας, η Κάρικο έμεινε μόνη να αναζητά μία καλύτερη θέση και κάποιον χορηγό. Όλοι περίμεναν την παραίτησή της, αλλά εκείνη δεν τους έκανε τη χάρη.
«Είμαι επιστήμονας του mRNA», είπε στον εαυτό της. «Μπορώ να κάνω τα πάντα με αυτό».
O στενός της συνεργάτης, Ντρου Βάισμαν, της πρότεινε να ξεκινήσει να κάνει έρευνες για ένα εμβόλιο για τον HIV. «Ναι, μπορώ να το κάνω», απάντησε. Προσπάθησαν από κοινού σκληρά, αλλά τα πειραματόζωα πέθαιναν το ένα μετά το άλλο καθώς το ανοσοποιητικό σύστημα αναγνώριζε τα μικρόβια που εισέβαλλαν στον οργανισμό τους και αντιδρούσε με θανάσιμες φλεγμονές.
Εκεί κατάλαβαν ότι οι ενέσεις που τους έκαναν έμοιαζαν με επίθεση από κάποιον εχθρό στον οργανισμό. Η έρευνά τους δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Immunity και κάπως άρχισαν να ακούγονται, αλλά και πάλι έπεσαν πάνω σε κλειστές πόρτες.
«Μιλήσαμε σε φαρμακοβιομηχανίες και επενδυτές. Κανείς δε νοιάστηκε», ανέφερε στους New York Times ο Βάισμαν. «Φωνάζαμε, αλλά δεν μας άκουγε κανείς». Μέχρι που ήρθε το κομβικό, για όλους μας, έτος 2020 και η Covid-19.
Οι ειδικοί γνώριζαν εδώ και περίπου 20 χρόνια πώς δρουν οι κορονοϊοί. Με την γενετική αλληλουχία του κορονοϊού να είναι πλέον γνωστή, όλοι οι επιστήμονες στρώθηκαν στη δουλειά. Η BioNTech σχεδίασε το εμβόλιό της μέσα σε λίγες ώρες. Η Moderna σε ένα διήμερο.
Αμφότερα βασίζονταν στην εισαγωγή mRNA στο σώμα, το οποίο βοηθά τα κύτταρα να παράγουν πρωτεΐνες κορονοϊού. Ο οργανισμός τις βλέπει, αναγνωρίζει τον εισβολέα και του επιτίθεται.
Κι όλα χάρη στο έργο της Κάρικο. Όταν, στις 8 Νοεμβρίου 2020 δημοσιεύθηκε η μελέτη των Pfizer και BioNTech, κοίταξε τον σύζυγό του.
«Α, δουλεύει», του είπε. «Το περίμενα».
Καρκίνος, ένα ιατρικό πεδίο… δόξης λαμπρόν
Όταν με το καλό, ο κορονοϊός θα αποτελεί πλέον παρελθόν, η Κάρικο δηλώνει έτοιμη για νέες ιατρικές προκλήσεις: «Εργάζομαι εδώ και λίγο καιρό πάνω σε μία ιδέα κατά του καρκίνου: να εισάγουμε ένα mRNA που θα αναγκάζει τα καρκινικά κύτταρα να κάνουν κάτι – και συγκεκριμένα να απελευθερώνουν κυτοκίνες – για να τραβούν την προσοχή των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος, σαν να τους λέμε “Ελάτε εδώ!”. Ετσι τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος θα μπορούν να εντοπίζουν οπουδήποτε τα καρκινικά κύτταρα, ακόμα και όταν εκδηλώνονται μεταστάσεις και στη συνέχεια να τα καταστρέφουν», εξηγεί η ίδια η επιστήμονας.
Δεδομένου ότι οι επιστήμονες δεν μπορούν να δημιουργήσουν μόνο ένα εμβόλιο για τον καρκίνο, επειδή δεν είναι μια απλή ασθένεια, αλλά ένας συνδυασμός περισσότερων από 100 ασθενειών, τις οποίες συνήθως ονομάζουμε από το μέρος του σώματος από το οποίο προέρχονται, η διαδικασία εδώ είναι απείρως πιο περίπλοκη.
Η Κάρικο σκοπεύει να «απαντήσει» σε αυτούς τους καρκίνους με τον δικό μας σχηματισμό θεραπειών που θα εκπαίδευαν το σώμα να επιτεθεί σε έναν συγκεκριμένο όγκο. Η έρευνα της BioNTech λειτουργεί βς εξής: για κάθε ασθενή με καρκίνο, η εταιρεία παίρνει ένα δείγμα ιστού από έναν όγκο και πραγματοποιεί γενετική ανάλυση.
Με βάση αυτό το τεστ, η BioNTech σχεδιάζει ένα εξατομικευμένο εμβόλιο mRNA, το οποίο υποδεικνύει στα κύτταρα του ασθενούς να παραγάγουν πρωτεΐνες που σχετίζονται με τη συγκεκριμένη μετάλλαξη του συγκεκριμένου όγκου. Το ανοσοποιητικό σύστημα μαθαίνει να ψάχνει και να καταστρέφει παρόμοια καρκινικά κύτταρα σε όλο το σώμα.
«Είμαι απόλυτα πεπεισμένος, περισσότερο από κάθε άλλη στιγμή στο παρελθόν, ότι οι εξελίξεις με το mRNA μπορούν να αλλάξουν τα πάντα», λέει στο «Atlantic» ο Τολντζλέμ Τουρετζί, επικεφαλής ιατρός της BioNTech, προσθέτοντας με νόημα ότι «ό,τι έχουμε μάθει από τον Covid-19 σχετικά με την παραγωγή mRNA μπορεί να το χρησιμοποιήσουμε σε εξατομικευμένες θεραπείες για καρκίνο».
«Στον κόσμο της επιστήμης, η τεχνολογία mRNA μπορεί να είναι η είδηση της χρονιάς», λέει ο Τζον Μασόλα, διευθυντής του Ερευνητικού Κέντρου Εμβολίων στο Εθνικό Ινστιτούτο Αλλεργίας και Λοιμωδών Νοσημάτων. «Μέχρι τώρα δεν ξέραμε εάν θα έχει αποτελέσματα. Πλέον, το ξέρουμε».
