Η Γερμανία μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση συνήθως χρησιμοποιεί τον ηγετικό της ρόλο για να προωθεί κυρίως τα δικά της οικονομικά συμφέροντα. ’Ετσι, στις αρχές της οικονομικής κρίσης δημόσιου χρέους (sovereign debt crisis), ιδίως το 2011, αντί η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να μειώνει τα επιτόκια και να αφήνει το ευρώ να υποτιμάται, έκανε το ακριβώς αντίθετο για το φόβο του πληθωρισμού, ικανοποιώντας τους Βόρειο-ευρωπαίους, και ιδίως τους Γερμανούς με τις γνωστές φοβίες υπερπληθωρισμού που έχουν τις ρίζες τους στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης (Weimar Republic). Τα υψηλά επιτόκια και το υπερτιμημένο ευρώ εξυπηρετούσαν τα οικονομικά συμφέροντα των Γερμανών εταίρων μας.
Σημειωτέον ότι ενώ η Κεντρική Τράπεζα της Αμερικής (Federal Reserve System) έχει δύο υποχρεωτικούς στόχους (mandates) που είναι η καταπολέμηση της ανεργίας και του πληθωρισμού, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (European Central Bank) έχει ένα κύριο στόχο, την καταπολέμηση του πληθωρισμού. ’Ετσι ενώ η οικονομική βόμβα του δημόσιου χρέους είχε εκραγεί, δεν ασχολούμεθα με την ανεργία αλλά, φεύ, με τον υποτιθέμενο πληθωρισμό. Και οι χώρες που ήταν άμεσα εμπλεγμένες στην κρίση ελάμβαναν το απαξιωτικό ακρωνύμιο PIIGS (Portugal, Ireland, Italy, Greece, Spain). Βεβαίως PIIGS ακούγεται σαν την αγγλική λέξη pigs, δηλαδή γουρούνια. Και πάλι ήταν οι Γάλλοι, δηλαδή ο Σαρκοζί, που μίλησαν τη γλώσσα της λογικής και είπαν ότι το ευρώ ήταν αδικαιολόγητα ισχυρό.
Στην παρούσα κρίση που προκαλεί η αναθεωρητική Τουρκία, προσπαθώντας να επανασυστήσει την Οθωμανική Αυτοκρατορία σε βάρος της Ευρώπης και της Ασίας ώστε ο κ. Ερντογάν να παραμείνει σουλτάνος για πάντα, η Γερμανία πάλι αποδείχθηκε κατώτερη των περιστάσεων. Αρκετές χώρες, με προεξάρχουσα τη Γερμανία, αντιδρούν στην επιβολή κυρώσεων εναντίον της Τουρκίας. Όπως ανέφερα στο άρθρο με τίτλο «’Οπου φυσάει ο άνεμος: Αποτίμηση των Ελληνοτουρκικών σχέσεων» που δημοσιεύτηκε στο HuffPost Greece στις 10 Σεπτεμβρίου, 2020, οι χώρες αυτές αντιδρούν και για ανιδιοτελείς και για ιδιοτελείς λόγους:
«Πρώτον, διότι θεωρούν ότι κυρώσεις τώρα δεν βοηθούν και μπορεί να ρίξουν λάδι στη φωτιά – αυτό βέβαια μπορεί να είναι και μια βολική δικαιολογία. Δεύτερον, όπως όταν πηγαίνεις για διαζύγιο, όσο συνομιλείς απευθείας τόσο μειώνεται η πιθανότητα παρεξηγήσεων και ατυχούς έκβασης, και τόσο αυξάνεται η πιθανότητα να τα ξαναβρείς. Τρίτον, λόγω του όγκου εμπορικών συναλλαγών με την Τουρκία. Τέταρτον, λόγω άμεσων ξένων επενδύσεων. Πέμπτον, λόγω αγοράς αμυντικών εξοπλισμών από την Τουρκία. Έκτον, λόγω μεταναστευτικού και προσφυγικού προβλήματος. Έβδομον, λόγω του ότι η Τουρκία είναι σημαντικό μέλος του ΝΑΤΟ. Όγδοον, τουλάχιστον στην περίπτωση της Γερμανίας λόγω του μεγάλου αριθμού ψηφοφόρων Τουρκικής καταγωγής στη Γερμανία. Ένατον, λόγω της μεγάλης έκθεσης Ευρωπαϊκών Τραπεζών στην Τουρκία, με προεξάρχουσες τις Ισπανικές με μεγάλη απόσταση. Δέκατον, με την επικίνδυνη λογική του μπορούμε να σταματήσουμε την Τουρκία ότι ώρα θέλουμε.»
Συνεπώς, η Γερμανία υποστηρίζει τα οικονομικά συμφέροντά της, και άλλων προεξαρχόντων μελών της ΕΕ όπως Ισπανίας και Ιταλίας, πουλώντας όπλα στον μεγαλύτερο εχθρό αυτή τη στιγμή της ΕΕ, διακινδυνεύοντας να διαλύσει την ΕΕ και συνεπώς τα ίδια τα συμφέροντά της.
Έχει απόλυτο δίκιο ο κ. Δένδιας που ανεβάζει τους τόνους. Στην πρόσφατη συνέντευξή του στο Politico («Greece blasts Berlin for shunning plea for Turkey arms embargo»), ξεκαθάρισε ότι «η Γερμανία δεν ανταποκρίνεται στον ηγετικό της ρόλο στην Ευρωπαϊκή Ένωση» και είναι «τεράστια αντίφαση (contradiction) να παρέχεις επιθετικά όπλα σε μια χώρα που απειλεί την ειρήνη και τη σταθερότητα δύο χωρών της ΕΕ.»
Αυτό που με περισσή ευγένεια, αν και με έλλειψη διπλωματικότητας, χαρακτήρισε ως αντίφαση ο κ. Δένδιας, θα το χαρακτηρίσω λίγο διαφορετικά. Η συμπεριφορά της Γερμανίας στην συγκεκριμένη περίπτωση δυστυχώς μπορεί να χαρακτηριστεί μάλλον καλύτερα ως διπολική (bipolar).
Η Τουρκία αυτή τη στιγμή περικυκλώνει την ΕΕ. Ουσιαστικά η Τουρκία είναι στις αρχές ενός υβριδικού πολέμου εναντίον της ΕΕ, που τον ξεκίνησε με την εγκατάσταση στρατιωτικής παρουσίας σε πληθώρα χωρών γύρω από την Ένωση, συνέχισε με το άνοιγμα των μεταναστευτικών ροών προς την Ένωση χρησιμοποιώντας δυστυχισμένους ανθρώπους σαν πιόνια, και παγιοποίησε απορρίπτοντας το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας στην Ελλάδα και την Κύπρο.
Ενώ η πιθανότητα γενικευμένης σύρραξης στην ευρύτερη περιοχή αυξάνει με τεράστιο οικονομικό κόστος στη μέση μιας πανδημίας, τη Γερμανία την απασχολεί πόσα υποβρύχια και τανκς θα πουλήσει στην Τουρκία, και πόσες επενδύσεις θα κάνει η VW, και την Ισπανία την απασχολεί η έκθεση των τραπεζών της στην Τουρκία και το πόσα θα κερδίσει από τα ελικοπτεροφόρα. Δηλαδή με τέτοιους συμμάχους τι τους θέλεις τους εχθρούς;
Να τονίσουμε ότι σε περίπτωση σύρραξης η Τουρκία λογικά θα βγει ηττημένη καθώς θα έχει να αντιμετωπίσει τον ισχυρό στρατό της Ελλάδας, με τη συνδρομή της Γαλλίας, Ισραήλ, Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, Αιγύπτου, Αρμενίας και Κούρδων τουλάχιστον, και πιθανώς με την ευλογία της Αμερικής. Όπως βλέπετε όμως στη λίστα αυτή είναι μόνο μία άλλη Ευρωπαϊκή χώρα, η Γαλλία. Η Αυστρία πιθανώς να συνδράμει με έμμεσους τρόπους.
Είμαι όμως συγκρατημένα αισιόδοξος γιατί η Γερμανία έχει κάνει υπερβάσεις στο παρελθόν. Έκανε μία υπέρβαση κατά την έναρξη του μεταναστευτικού προβλήματος και αποδέχτηκε μετανάστες ενώ η Συνθήκη του Δουβλίνου II υπαγόρευε διαφορετικά. Και πιο πρόσφατα, έκανε μεγάλη υπέρβαση με το Σχέδιο Ανάκαμψης για την Ευρώπη και την αντιμετώπιση της οικονομικής δυσπραγίας λόγω κορονοϊού. Και γι’ αυτό χρειάζεται τα συγχαρητήριά μας. Δεν θέλει η Γερμανία την διάλυση της ΕΕ.
Τι γίνεται με τις κυρώσεις εναντίον της Τουρκίας λοιπόν. Όντως χρειάζεται ένα ιεραρχημένο μενού κυρώσεων που διαφέρουν σε έκταση και αντίκτυπο. Αν ο στόχος είναι η αποτροπή, το μενού πρέπει να ανακοινωθεί δημόσια και όσο πιο σύντομα γίνεται. Αν ο στόχος είναι η επίπτωση, το μενού πρέπει να παραμείνει κρυφό μέχρι τα κατάλληλα μέτρα να ανακοινώνονται στην κατάλληλη στιγμή. Σε κάθε περίπτωση, κάθε δράση της Τουρκίας πρέπει να συνοδεύεται και από μία αντίδραση από τη ΕΕ. Η ΕΕ έχει ήδη αργήσει σ’ αυτό.
Το μενού μπορεί να περιλαμβάνει μέτρα κατά φυσικών προσώπων και εταιρειών, διακοπή χρηματοδοτήσεων (που ήδη γίνεται σε κάποιο βαθμό), συμπεριλαμβανομένου του τερματισμού της χρηματοδότησης έργων από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, μέτρα κατά τραπεζών, εμπάργκο όπλων και ανταλλακτικών, αναστολή τελωνειακής ένωσης και διακοπή ενταξιακών διαπραγματεύσεων.
Εν κατακλείδι, ο πραγματικός ηγέτης κοιτάει τα συμφέροντα της ομάδας του και όχι μόνο τα συμφέροντα κάποιων ακολούθων του ή μόνο τα ίδια συμφέροντα. Όπως λένε οι Αμερικάνοι: lead, follow or get out of the way. Ή μήπως να το πούμε Γερμανικά: führen, folgen oder aus dem Weg gehen.
Ο Φάνης Τσουλουχάς facebook.com/theofanis.tsoulouhas είναι Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Μερσέντ. Αυτό το άρθρο περιέχει αυστηρά προσωπικές απόψεις που δεν αντίκεινται στον φίλο Τουρκικό λαό αλλά στην τωρινή ηγεσία του, και δεν αντιπροσωπεύουν το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας.
